Chirurgia bariatryczna w Polsce

Przymiotnik "bariatryczny" wywodzi się od greckiego słowa baros, które oznacza ciężar. Wciąż postępujący rozwój chirurgii bariatrycznej zapewne spowodowany jest tym, że liczba osób z nadmierną masą ciała stale rośnie.  Otyłość zwraca uwagę osób, zajmujących się ochroną zdrowia nie ze względu na kwestie estetyczne – stanowi ona przede wszystkim istotne zagrożenie dla zdrowia.

Pochodzące z 2014 roku statystyki, prezentowane przez Światową Organizację Zdrowia, są następujące: na świecie otyłych jest ponad 14% ludzi powyżej 18. roku życia. W Polsce odsetek ten jest wyższy – wskaźnik masy ciała przekraczający wartość 30 ma około 23% obywateli kraju.

Rosnące wyzwanie zdrowotne i społeczne

Otyłość jest chorobą przewlekłą, którą Światowa Organizacja Zdrowia uznaje za jedną z największych epidemii XXI wieku. Nieleczona prowadzi do powikłań, w tym chorób układu sercowo-naczyniowego, zaburzeń metabolicznych, a także problemów z układem ruchu.

Najczęstsze powikłania związane z otyłością to:

• choroby układu sercowo-naczyniowego,
• zaburzenia metaboliczne,
• problemy z układem ruchu,
• cukrzyca typu II,
• niektóre nowotwory.

Z tego względu leczenie otyłości ma znaczenie nie tylko indywidualne, ale i społeczne, ponieważ zmniejsza koszty opieki zdrowotnej oraz poprawia jakość i długość życia pacjentów.

Najświeższe dane z ostatnich lat wskazują, że problem nadwagi i otyłości w Polsce wciąż się nasila, obejmując coraz młodsze grupy wiekowe. Z tego powodu profilaktyka, wczesne wykrywanie i leczenie stały się priorytetem zdrowia publicznego.

Operacyjne leczenie otyłości w Polsce

Otyłość zwiększa ryzyko chorób, m.in. nadciśnienia tętniczego, cukrzycy typu II, a nawet niektórych nowotworów. Z tego powodu zdanie lekarzy jest jednoznaczne: chorych z nadmierną masą ciała należy leczyć kompleksowo.

Początkowo wdraża się postępowanie zachowawcze: zmianę diety, zwiększenie aktywności fizycznej czy wsparcie psychologiczne. U chorych z patologiczną otyłością metody te często nie są wystarczające i potrzebne jest bardziej radykalne postępowanie, takie jak  operacja bariatryczna.

W Polsce obecnie wykonywanych jest około 1500 procedur rocznie w zakresie operacyjnego leczenia otyłości. Zdaniem specjalistów zajmujących się zagadnieniami nadmiernej masy ciała – to zdecydowanie za mało.

Przedstawiciele Sekcji Chirurgii Metabolicznej i Bariatrycznej Towarzystwa Chirurgów Polskich oceniają, że faktyczne zapotrzebowanie może być nawet dziesięciokrotnie większe. Oznacza to, że tysiące pacjentów pozostają bez pomocy.

Ograniczona liczba operacji bariatrycznych w Polsce nie wynika z braku pacjentów, lecz z niewystarczających limitów finansowania przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Ilość zakontraktowanych świadczeń jest zbyt mała w stosunku do potrzeb, co sprawia, że pacjent chcący poddać się operacji bariatrycznej w ramach ubezpieczenia musi liczyć się z oczekiwaniem nawet dwóch do trzech lat.

Kwalifikacja pacjentów do zabiegu

W Polsce pacjenci są kwalifikowani do zabiegów bariatrycznych według międzynarodowych zaleceń, które powstały pod koniec XX wieku w USA. Operacyjne leczenie otyłości możliwe jest u chorych, których wskaźnik masy ciała (BMI) wynosi powyżej 40 lub powyżej 35, jeśli współistnieją choroby towarzyszące, takie jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu II czy obturacyjny bezdech senny.

Proces kwalifikacji obejmuje konsultacje wielospecjalistyczne – chirurgiczne, dietetyczne, psychologiczne i endokrynologiczne. Celem jest ocena bezpieczeństwa i szans na długotrwałą utratę wagi oraz przygotowanie pacjenta do zmian stylu życia po operacji.

Rola opieki pooperacyjnej

Skuteczność leczenia bariatrycznego zależy w dużej mierze od wsparcia po operacji. Niezbędne są regularne wizyty kontrolne, stała opieka dietetyczna oraz psychologiczna. Edukacja pacjenta w zakresie zdrowego odżywiania i aktywności jest kluczowa, by uzyskany efekt redukcji masy ciała był długotrwały i bezpieczny.

Podstawowe elementy opieki pooperacyjnej obejmują:

• regularne wizyty kontrolne,
• stałą opiekę dietetyczną,
• wsparcie psychologiczne,
• monitorowanie poziomu witamin i mikroelementów,
• naukę nowych nawyków żywieniowych.

Pacjenci po zabiegach bariatrycznych powinni także kontrolować poziomy witamin i mikroelementów, gdyż niektóre procedury mogą wpływać na wchłanianie składników odżywczych. Systematyczna opieka zmniejsza ryzyko powikłań metabolicznych i pozwala na szybszą adaptację do nowych nawyków żywieniowych.

Rodzaje zabiegów bariatrycznych

Krajowa chirurgia bariatryczna nie odbiega od światowych standardów. W Polsce stosuje się kilka metod operacyjnych, które różnią się zakresem inwazyjności i mechanizmem działania. Najczęściej wykonywane procedury to:

• zakładanie balona do wnętrza żołądka, zmniejszające uczucie głodu;
• mankietowa resekcja żołądka (tzw. sleeve), polegająca na zmniejszeniu objętości żołądka;
• by-pass gastryczny, łączący elementy ograniczenia objętości żołądka i zmiany wchłaniania pokarmu;
• opaskowanie żołądka, regulujące wielkość przyjmowanych porcji;
• plikacja żołądka, polegająca na zmniejszeniu jego pojemności poprzez fałdowanie ścian.

Coraz częściej wykorzystuje się również techniki laparoskopowe, które skracają czas rekonwalescencji i zmniejszają ryzyko powikłań. Rozwijane są także procedury endoskopowe, które w przyszłości mogą stać się alternatywą dla klasycznych operacji.

Nowe kierunki leczenia

W ostatnich latach trwają badania nad metodami mniej inwazyjnymi, takimi jak balony żołądkowe nowej generacji czy zabiegi endoskopowe, które mogą pomóc pacjentom z niższym BMI. Celem jest poszerzenie możliwości leczenia i objęcie opieką większej grupy osób zagrożonych powikłaniami otyłości.

Rozwój chirurgii metabolicznej ukierunkowanej na leczenie cukrzycy typu II to kolejny krok w nowoczesnym podejściu do zabiegów bariatrycznych. Dzięki niemu możliwe jest skuteczniejsze kontrolowanie zaburzeń metabolicznych i zmniejszenie ryzyka sercowo-naczyniowego.

Przyszłość chirurgii bariatrycznej

Obecnie zabiegi bariatryczne w Polsce przeprowadzane są przez specjalistów chirurgii ogólnej. W związku z rosnącym zapotrzebowaniem rozważa się wyodrębnienie nowej specjalizacji – chirurgii bariatrycznej, skupionej wyłącznie na leczeniu otyłości i zaburzeń metabolicznych.

Nowe kierunki rozwoju obejmują także chirurgię metaboliczną, której celem jest nie tylko redukcja masy ciała, lecz także poprawa kontroli chorób towarzyszących, takich jak cukrzyca typu II. Badania kliniczne potwierdzają, że odpowiednio dobrane zabiegi bariatryczne mogą prowadzić do długotrwałej remisji tej choroby.

Przyszłość chirurgii bariatrycznej wiąże się również z lepszą dostępnością zabiegów, skracaniem kolejek oraz integracją opieki – od kwalifikacji, przez zabieg, aż po wieloletnią opiekę dietetyczną i psychologiczną. Takie kompleksowe podejście zwiększa skuteczność leczenia i szanse na utrzymanie prawidłowej masy ciała w dłuższej perspektywie.