Hashimoto, Gravesa i inne choroby tarczycy

Tarczyca (łac. glandula thyroidea) jest niepodzielnym gruczołem przylegającym do tchawicy, znajdującym się poniżej krtani. Na budowę tarczycy składają się dwa płaty oraz łącząca je cieśń. Jako narząd odpowiada za wytwarzanie trzech hormonów: kalcytoniny, która wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforanową oraz trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4), które regulują pracę większości tkanek.

Tarczyca jest narządem mocno ukrwionym, dlatego wszelkie zmiany związane ze zwiększeniem przepływu krwi mogą mieć wpływ na wielkość gruczołu.

Najczęstsze choroby tarczycy i ich objawy

Choroby tarczycy stanowią powszechny problem zdrowotny. Z ich powodu znacznie częściej cierpią kobiety niż mężczyźni. Większość zaburzeń objawia się widocznym bądź wyczuwalnym jej powiększeniem (tzw. wolem). Możemy wyróżnić wole miąższowe i guzkowe. Najczęstszymi guzkami są niegroźne gruczolaki i torbiele.

Zarówno wzrost wola, jak i pojawienie się guza najczęściej wykrywane jest przypadkowo.

Zaburzenia czynności gruczołu tarczowego dzielimy na:

• choroby przebiegające z nadczynnością tarczycy,
• choroby przebiegające z niedoczynnością tarczycy,
• zapalenie tarczycy,
• nowotwory tarczycy.

Choroba Gravesa-Basedowa

Choroby przebiegające z nadczynnością tarczycy są związane z nadmierną produkcją hormonów tyroksyny i trójjodotyroniny. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest zazwyczaj pobudzenie gruczołu przez własne przeciwciała w związku z ich zaburzonym wytwarzaniem - właśnie na tym polega choroba Gravesa-Basedowa.

Objawy nadczynności tarczycy:

• tachykardia (szybsze bicie serca),
• zaburzenia ciśnienia tętniczego,
• duszności,
• spadek masy ciała pomimo zwiększonego apetytu,
• nadmierna potliwość,
• nadpobudliwość,
• stres,
• biegunka,
• drobne drżenia mięśniowe rąk,
• możliwość wystąpienia oftalmopatii (wytrzeszcz oczu).

Choroba Hashimoto

Choroby przebiegające z niedoczynnością tarczycy są spowodowane niedoborem hormonów, który wpływa na zaburzenia pracy gruczołu. Główną przyczyną niedoczynności tarczycy jest zazwyczaj jej uszkodzenie poprzez przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie gruczołu - wówczas mówimy o chorobie Hashimoto.

Objawy niedoczynności tarczycy:

• sucha i łuszcząca się skóra,
• osłabienie włosów,
• znaczny przyrost wagi,
• chroniczne zmęczenie,
• uczucie zimna,
• stany depresyjne,
• obrzęk twarzy,
• obrzęk kończyn górnych i dolnych,
• bradykardia (zbyt wolny rytm serca).

Według statystyk niedoczynność tarczycy występuje średnio u 5% kobiet i 1% mężczyzn.

Zapalenie tarczycy

Zapalenie tarczycy może być wynikiem zakażenia bakteryjnego, wirusowego lub urazu, najczęściej jest jednak spowodowane zaburzeniem autoimmunologicznym, czyli chorobą Hashimoto. Ze względu na przebieg kliniczny zapalenie tarczycy obejmuje trzy formy: ostre, podostre i przewlekłe.

Zapalenie tarczycy typu de Quervaina to przykład podostrego zapalenia, które jest zazwyczaj wynikiem infekcji wirusowej i objawia się bolesnością tarczycy. Nieleczone zapalenie tarczycy prowadzi do trwałej niedoczynności tarczycy.

Rak tarczycy

Rak tarczycy jest nowotworem złośliwym, jego występowanie jest jednak rzadkie (ok. 1,5% spośród wszystkich nowotworów złośliwych). Najwięcej zachorowań dotyczy grupy wiekowej między 40 a 50 rokiem życia. Głównym objawem jest powiększenie węzłów chłonnych w związku z przerzutami. Innymi symptomami jest nieprzesuwalny, szybko rosnący guzek oraz chrypa.

Rozpoznanie następuje poprzez badanie USG tarczycy oraz BAC (biopsję aspiracyjną cienkoigłową). Podstawową formą leczenia jest całkowite wycięcie tarczycy oraz węzłów chłonnych niezależnie od wielkości zmiany nowotworowej.

Diagnostyka chorób tarczycy

Diagnostyka chorób tarczycy obejmuje szereg badań laboratoryjnych i obrazowych. Podstawowymi badaniami krwi są oznaczenia stężenia TSH (hormonu tyreotropowego), FT4 (wolnej tyroksyny) oraz FT3 (wolnej trójjodotyroniny).

Dodatkowo, w przypadku podejrzenia chorób autoimmunologicznych, wykonuje się badania przeciwciał, takich jak przeciwciała anty-TPO (przeciw peroksydazie tarczycowej) i anty-Tg (przeciw tyreoglobulinie). Badania obrazowe, takie jak USG tarczycy, mogą pomóc w ocenie struktury gruczołu.

Leczenie chorób tarczycy

Sposoby leczenia schorzeń tarczycy są uwarunkowane wieloma czynnikami. Do najważniejszych należy rodzaj oraz stopień zaawansowania choroby oraz indywidualne predyspozycje chorego. Istnieją trzy sposoby leczenia schorzeń gruczołu tarczowego: leczenie farmakologiczne, leczenie radiojodem oraz leczenie operacyjne (tyreoidektomia).

Metody leczenia schorzeń tarczycy:

• leczenie farmakologiczne (podawanie tyreostatyków),
• leczenie radiojodem,
• leczenie operacyjne (tyreoidektomia).

Farmakoterapia może być wykorzystywana jako podstawowa forma leczenia nadczynności tarczycy lub może poprzedzać leczenie radykalne. Podczas terapii choremu podawane są tyreostatyki, czyli leki przeciwtarczycowe, hamujące wydzielanie hormonów gruczołu. Warto jednak pamiętać, że tyreostatyki mogą powodować skutki uboczne, takie jak reakcje alergiczne czy zaburzenia funkcji wątroby.

W przypadku leczenia jodem promieniotwórczym choremu podaje się leczniczą dawkę radiojodu, która ma na celu zniszczenie komórek gruczołu tarczowego. Leczenie to wiąże się z ryzykiem wystąpienia niedoczynności tarczycy. Inną metodą radykalną jest operacja tarczycy, obejmująca wycięcie całkowite/częściowe gruczołu lub usunięcie jednego płata.

Operacja usunięcia tarczycy jest przeprowadzana zarówno w placówkach państwowych, jak i prywatnych. Przeprowadzenie zabiegu w ramach kontaktu z Narodowym Funduszem Zdrowia może być jednak związane z dość długim okresem oczekiwania, który może sięgać nawet kilkunastu miesięcy. Cena zabiegu wycięcia tarczycy w klinice prywatnej to wydatek oscylujący w granicach 7200 - 13000 zł, a jego ostateczna cena zależy od rozległości zabiegu i wybranej techniki operacyjnej.

Znaczenie diety i stylu życia

Wspierająca rola diety i stylu życia w leczeniu i profilaktyce chorób tarczycy jest coraz bardziej uznawana. Zaleca się dietę bogatą w jod, selen i cynk, które są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Regularna aktywność fizyczna oraz unikanie stresu mogą również wspierać zdrowie tarczycy.

Tarczyca a zdrowie psychiczne

Choroby tarczycy mogą mieć istotny wpływ na zdrowie psychiczne pacjentów. Zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy mogą prowadzić do objawów takich jak depresja, lęk czy zaburzenia koncentracji, co podkreśla potrzebę holistycznego podejścia do leczenia pacjentów z tymi schorzeniami.