Osocze bogatopłytkowe (PRP) – czym jest i jak działa?

Osocze bogatopłytkowe (Platelet Rich Plasma – PRP), znane również pod nazwą „czynniki wzrostu” (Growth Factors) to część krwi odpowiedzialna za procesy gojenia się tkanek. Tworzy ją skoncentrowana objętość płytek krwi, zwanych trombocytami, pływających z niewielkiej ilości osocza. Trombocyty inicjują proces krzepnięcia krwi, w wyniku którego powstaje skrzep w miejscu uszkodzonej tkanki. Od 10 lat PRP wykorzystywane jest z powodzeniem w ortopedii, medycynie sportowej i rekonstrukcyjnej oraz stomatologii. Ponadto coraz częściej metoda ta stosowana jest w medycynie estetycznej jako sposób na wygładzenie zmarszczek, odżywienie i nawilżenie skóry.

Pozyskiwanie osocza bogatopłytkowego

W gabinecie lekarskim lekarz lub pielęgniarka pobiera do specjalnej probówki od 6 do 60 ml krwi pacjenta. Następnie probówka ta umieszczana jest w wirówce. Po kilkunastominutowym procesie wirowania oddzielają są trzy warstwy płynów:

Etapy oddzielania krwi podczas wirowania:

• warstwa erytrocytów (na dole),
• osocze bogatopłytkowe PRP (środkowa warstwa),
• zwykłe osocze (na górze).

PRP odciągane jest do osobnej strzykawki i w takiej formie jest gotowe do podania pacjentowi.

W ostatnich latach opracowano różne zestawy do pozyskiwania PRP, które różnią się stopniem koncentracji płytek oraz zawartością innych składników, takich jak leukocyty. Trwa dyskusja naukowa, czy preparaty bogatoleukocytowe są korzystniejsze od pozbawionych ich form, szczególnie w terapii urazów sportowych i przewlekłych stanów zapalnych.

Aktualne badania z 2024 roku wskazują, że standaryzacja protokołów pobierania i przygotowania PRP jest kluczowa dla uzyskania przewidywalnych efektów klinicznych, co wciąż stanowi wyzwanie dla wielu ośrodków medycznych.

Działanie PRP na organizm

Płytki krwi, czyli trombocyty, zawarte w osoczu bogatopłytkowym uwalniają siedem podstawowych czynników wzrostu odpowiedzialnych za procesy gojenia tkanek oraz białka adhezyjne odpowiedzialne za przyleganie komórek do siebie. Jak tłumaczy dr n.med. Łukasz Nagraba z Kliniki Ortopedii i Rehabilitacji Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, czynniki wzrostu aktywują szlak sygnalizacji wewnątrzkomórkowej, a w konsekwencji ekspresję odpowiednich genów. Jednak nie wnikają do komórki, przez co nie mają wpływu na jej mutację, a jedynie stymulują normalny proces gojenia.

Skuteczność terapii PRP

W zależności od terapii osocze bogatopłytkowe podawane jest w różny sposób. W ortopedii i medycynie sportowej PRP najczęściej podawane jest pod kontrolą USG w miejsce uszkodzonej tkanki bezpośrednio w ubytek naderwanego mięśnia, więzadła lub ścięgna. W zespołach przeciążeniowych takich jak łokieć tenisisty czy golfisty, ból ścięgna Achillesa lub kolano skoczka osocze wstrzykiwane jest w miejsce największego bólu określonego w badaniu palpacyjnym.

Najczęstsze wskazania do stosowania PRP w ortopedii i sporcie:

• urazy mięśni (naderwania, przeciążenia),
• uszkodzenia więzadeł i ścięgien,
• zespoły przeciążeniowe (łokieć tenisisty, łokieć golfisty),
• bóle ścięgna Achillesa, kolano skoczka.

Istotny jest fakt, że w roku 2011 Światowa Agencja Antydopingowa WADA (World Anti Doping Agency) uznała, że mimo iż PRP zawiera czynniki wzrostu, leczenie tą terapią nie jest zabronione.

Coraz więcej badań klinicznych wskazuje, że skuteczność terapii PRP jest wyższa w leczeniu urazów mięśniowo-szkieletowych niż w medycynie estetycznej. W przypadku regeneracji skóry wyniki bywają bardzo indywidualne i zależą m.in. od wieku pacjenta, jakości skóry oraz ogólnego stanu zdrowia. Wciąż prowadzone są randomizowane badania kliniczne, które mają pomóc w wypracowaniu jednoznacznych zaleceń dotyczących zastosowania tej metody.

Zastosowania osocza bogatopłytkowego

W medycynie estetycznej PRP podawane jest przy zastosowaniu techniki mezoterapii, płytko nakłuwając skórę w niewielkich odstępach, albo liniowo wypełniając tkankę wzdłuż fałdu skórnego, bruzdy lub zmarszczki. Czynniki wzrostu stymulują namnażanie komórek macierzystych i fibroblasty do wytwarzania nowego kolagenu, ujędrniającego tkanki. W leczeniu łysienia osocze aplikowane jest przez nakłuwanie powierzchni skóry głowy w odstępach 2-3 cm.

PRP w stomatologii i chirurgii

W stomatologii, chirurgii szczękowej i implantologii osocze bogatopłytkowe wstrzykiwane jest w rany pozabiegowe. Przyspiesza to proces tworzenia kości oraz gojenia tkanek przyzębia, co daje lepszy wynik zabiegu. Dodatkowo wytwarzany jest allogenny klej tkankowy uzyskany z osocza, chlorku wapnia i trombiny, tworząc żelowy konglomerat zabezpieczający ranę.

Nowe badania sugerują również potencjalne wykorzystanie PRP w dermatologii klinicznej, np. w leczeniu blizn potrądzikowych, rozstępów czy oparzeń. Chociaż dowody naukowe wciąż są ograniczone, pierwsze wyniki wskazują na korzystne efekty w poprawie elastyczności i wyglądu skóry.

Bezpieczeństwo terapii PRP

Zabieg z użyciem PRP nazywany jest też Autologiczną Odnową Komórkową (ACR – Autologous Cellular Regeneration), ponieważ do regeneracji komórek dochodzi poprzez działanie czynników wzrostu pobranych z krwi pacjenta. W związku z tym jest to terapia całkowicie bezpieczna.

Ze względu na autologiczny charakter preparatu ryzyko reakcji alergicznych czy zakażeń jest minimalne. Powikłania najczęściej ograniczają się do krótkotrwałego bólu lub obrzęku w miejscu iniekcji. W 2023 roku Europejskie Towarzystwo Medycyny Regeneracyjnej potwierdziło, że PRP może być stosowane jako metoda wspomagająca leczenie, jednak nie powinno zastępować sprawdzonych procedur chirurgicznych w poważnych uszkodzeniach tkanek.