Jak leczyć przewlekłe zapalenie zatok przynosowych?

Objawy przewlekłego zapalenia zatok to najczęściej niedrożność nosa, gęsta wydzielina spływająca po gardle oraz promieniujący ból zatok, głowy i uczucie rozpierania twarzy. Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych (PZZP) diagnozuje się, gdy stan zapalny błony śluzowej nosa i zatok utrzymuje się przez ponad 12 tygodni pomimo prób leczenia. Dodatkowo, wraz z tymi objawami może pojawić się osłabienie, ból gardła i utrata lub upośledzenie zmysłu węchu.

Wyróżnia się dwie główne postacie choroby: przewlekłe zapalenie zatok bez polipów nosa oraz przewlekłe zapalenie zatok z polipami nosa. To rozróżnienie jest kluczowe, ponieważ obie formy różnią się mechanizmami powstawania i wymagają odmiennego podejścia terapeutycznego.

Przyczyny i objawy przewlekłego zapalenia zatok

Za ostre zapalenie zatok, które może przejść w stan przewlekły, najczęściej odpowiadają wirusy. Jednak w przypadku przewlekłego stanu zapalnego kluczową rolę odgrywa złożony proces, w którym biorą udział zarówno czynniki infekcyjne (bakterie takie jak gronkowce czy paciorkowce), jak i nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego.

Do rozwoju PZZP przyczyniają się także:

• alergiczny nieżyt nosa,
• astma oskrzelowa,
• nieprawidłowości anatomiczne, takie jak skrzywiona przegroda nosowa lub wąskie ujścia zatok,
• zaburzenia odporności.

Warto również zwrócić uwagę na czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenie powietrza czy ekspozycja na dym tytoniowy, które mogą nasilać objawy i pogarszać przebieg choroby. W niektórych przypadkach, przewlekłe zapalenie zatok może być związane z chorobami ogólnoustrojowymi, takimi jak mukowiscydoza czy pierwotna dyskineza rzęsek (np. zespół Kartagenera), co wymaga bardziej złożonego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego.

Diagnostyka przewlekłego zapalenia zatok

Podstawą rozpoznania stanu zapalnego w obrębie zatok jest szczegółowy wywiad lekarski oraz badanie laryngologiczne. Kluczowym elementem diagnostyki jest endoskopia nosa (fiberoskopia), która pozwala lekarzowi na dokładne obejrzenie jam nosa, ujść zatok i ocenić obecność polipów czy wydzieliny.

W celu oceny rozległości zmian zapalnych i anatomii przed planowanym leczeniem operacyjnym, złotym standardem jest tomografia komputerowa (TK) zatok. W wybranych przypadkach lekarz może zlecić także badania alergologiczne lub mikrobiologiczne.

Metody leczenia przewlekłego zapalenia zatok

Podstawą leczenia zachowawczego są donosowe glikokortykosteroidy, które działają miejscowo, redukując stan zapalny i obrzęk błony śluzowej. Niezwykle ważnym i zalecanym uzupełnieniem jest płukanie nosa i zatok (irygacja) roztworami soli, co pomaga mechanicznie oczyścić je z zalegającej wydzieliny, patogenów i alergenów. Krótkotrwale stosuje się także leki obkurczające śluzówkę, jednak należy ich używać z ostrożnością.

Antybiotyki stosuje się wyłącznie w przypadku potwierdzonego bakteryjnego zaostrzenia choroby, a nie w leczeniu samego przewlekłego stanu zapalnego.

W ostatnich latach przełomem w leczeniu najcięższych postaci przewlekłego zapalenia zatok z polipami nosa stało się leczenie biologiczne. Terapie te, oparte na przeciwciałach monoklonalnych, precyzyjnie celują w mechanizmy zapalenia, prowadząc do znacznego zmniejszenia polipów i poprawy jakości życia pacjentów, często pozwalając uniknąć kolejnych operacji.

Chirurgiczne leczenie zatok

Gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, rozważa się leczenie zabiegowe. Najczęściej stosowaną metodą jest funkcjonalna endoskopowa operacja zatok (FESS). Umożliwia ona bardzo precyzyjne usunięcie zmian chorobowych i poszerzenie naturalnych ujść zatok, dzięki czemu poprawia się ich wentylacja i drenaż. Jest to procedura małoinwazyjna, która znacząco skraca czas rekonwalescencji w porównaniu do metod klasycznych.

W wybranych przypadkach, gdy problemem jest jedynie zablokowanie ujść zatok bez rozległych zmian wewnątrz, stosuje się balonikowanie (cewnikowanie endoskopowe zatok). Zabieg ten polega na poszerzeniu ujść zatok za pomocą specjalnego balonu, bez usuwania tkanek, co czyni go jeszcze mniej inwazyjnym.

Powikłania przewlekłego zapalenia zatok

Nieleczone przewlekłe zapalenie zatok może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak zapalenie tkanek oczodołu, ropień mózgu czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, które wymagają natychmiastowego i intensywnego leczenia. Przed podjęciem decyzji o zabiegu chirurgicznym należy wykluczyć przeciwwskazania, takie jak ciężkie choroby ogólnoustrojowe czy nieuregulowane zaburzenia krzepnięcia krwi.