Wodniak jądra - metody leczenia

Wodniaki jądra dzieli się na wrodzone i nabyte, a w przypadku tych drugich w płynie zgromadzonym w mosznie może pojawić się domieszka krwi. Wodniaki nabyte najczęściej powstają w wyniku urazów, skrętów czy stanów zapalnych jądra lub w wypadku występowania guza.

Przyczyny i rodzaje wodniaka jądra

Według danych zawartych w "Pediatrii" dr Anny Dobrzańskiej, wodniaki wrodzone pojawiają się u 5-6% noworodków płci męskiej i u części z nich rozwijają się obustronnie. Wodniaków takich nie operuje się zaraz po urodzeniu, choć podlegają one ścisłej obserwacji. Brak decyzji o przeprowadzeniu zabiegu jest związany z faktem, iż wodniaki wrodzone mogą ulec samoistnemu wchłonięciu, ponieważ otwarty wcześniej wyrostek pochwowy, który pozwala na swobodne przepływanie płynu surowiczego z jamy otrzewnej do moszny, zamyka się samoistnie. Jeżeli jednak wodniak nie wchłonie się do 2 roku życia, należy leczyć go operacyjnie.

W przypadku osób dorosłych,  wodniaki jądra powstają najczęściej w wyniku urazu, zapalenia jądra czy najądrza lub rozwijają się po przeprowadzonych wcześniej operacjach przepukliny pachwinowej. Wodniaki takie należy operować.

Najczęstsze przyczyny wodniaka jądra:

• urazy mechaniczne okolicy moszny,
• stany zapalne jądra i najądrza,
• przebyte operacje przepukliny pachwinowej,
• obecność guza w obrębie jądra.

Operacyjne leczenie wodniaka jądra

Operacja wodniaka jądra przeprowadzana jest na bloku operacyjnym w znieczuleniu regionalnym lub, w przypadku wystąpienia przeciwwskazań, w znieczuleniu dożylnym. Obecnie stosowane są dwie metody: operacja sposobem Bergmann’a lub operacja sposobem Wnkelmann’a.

Operacja sposobem Winkelmann’a polega na wypreparowaniu wodniaka, opróżnieniu go ze zgromadzonego płynu oraz właściwym wywinięciu osłonek i jest ona metodą częściej wybieraną przez chirurgów. Zabieg przeprowadzany jest w pozycji leżącej, z dojścia mosznowego lub pachwinowego.

Operacja sposobem Bergmann’a pozwala na wycięcie nadmiaru osłonek jądra i to właśnie odróżnia ją od drugiej stosowanej metody. Ponadto podczas zabiegu następuje ewakuacja płynu z wodniaka do jądra oraz założenie szwu hemostatycznego na brzegi spreparowanych osłonek. Metoda ta jest stosowana rzadziej niż operacja sposobem Winkelmann’a i wykorzystuje się ją głównie w przypadku występowania dużych wodniaków.

Rekonwalescencja po zabiegu

Po obu zabiegach w mosznie pozostawiany jest dren Redona, który pozwala na odprowadzanie gromadzącej się w mosznie krwi. Dren usuwa się następnego dnia. Zalecenia po obu operacjach są takie same. Po wykonanym zabiegu wskazany jest oszczędny tryb życia, ograniczenie aktywności fizycznej i noszenie obcisłej bielizny. Należy unikać kąpieli w wannie oraz regularnie zmieniać opatrunki, a przede wszystkim ściśle stosować się do zaleceń lekarza.

Operację można wykonać w ramach kontraktu z NFZ w państwowych placówkach, jednak czas oczekiwania na zabieg wynosi około dwóch miesięcy, dlatego część pacjentów decyduje się na skorzystanie z leczenia prywatnego.

Alternatywne metody leczenia wodniaka

Alternatywą dla zabiegu operacyjnego jest leczenie metodą sklerotyzacji aspiracyjnej, która polega na punkcji wodniaka, ewakuacji nagromadzonego płynu i podaniu środka obliterującego - antybiotyku z grupy tetracyklin, który doprowadza do zarośnięcia osłonek wodniaka, a w konsekwencji do jego zaniku. Leczenie jest niebolesne i przeprowadzane w warunkach ambulatoryjnych, a w przypadku nawrotu wodniaka możliwe jest powtórzenie zabiegu. Według danych opublikowanych w czasopiśmie Urologia Polska, w artykule pt. ,,Nieoperacyjne leczenie nabytych wodniaków jąder u chłopców metodą sklerotyzacji aspiracyjnej przy użyciu tetracyklin”, u wszystkich pacjentów biorących udział w badaniach przeprowadzonych w Klinice Chirurgii i Onkologii Dziecięcej Instytutu Pediatrii AM w Łodzi uzyskano dobry efekt leczenia, a u 55% pacjentów uzyskano trwały, dobry efekt terapeutyczny.

W ostatnich latach pojawiły się również doniesienia o zastosowaniu małoinwazyjnych technik laparoskopowych w leczeniu wodniaka jądra, szczególnie w przypadkach nawracających lub współistniejących z innymi schorzeniami urologicznymi. Choć techniki te wciąż nie są standardem, stanowią interesującą alternatywę, którą bada się w ramach dalszych obserwacji klinicznych.

Rokowanie i profilaktyka nawrotów

Wodniaki jądra mają zazwyczaj dobre rokowanie, szczególnie w przypadku odpowiednio wcześnie podjętego leczenia. Zarówno leczenie operacyjne, jak i sklerotyzacja charakteryzują się wysoką skutecznością. Nawrót wodniaka zdarza się rzadko, choć ryzyko jest większe u pacjentów z chorobami współistniejącymi, takimi jak przewlekłe zapalenia czy choroby układu krążenia.

Profilaktyka nawrotów wodniaka obejmuje:

• regularną kontrolę stanu zdrowia jąder,
• szybkie reagowanie na urazy moszny,
• leczenie stanów zapalnych w obrębie moszny i jąder,
• przestrzeganie zaleceń lekarskich po zabiegach chirurgicznych,
• unikanie nadmiernych przeciążeń fizycznych w okresie rekonwalescencji.

Aktualne wytyczne urologiczne podkreślają, że kluczowe znaczenie ma indywidualizacja leczenia i dobór metody w zależności od wieku pacjenta, wielkości wodniaka oraz ewentualnych chorób towarzyszących. Dzięki nowoczesnym technikom oraz ścisłej obserwacji pacjenta, skuteczność terapii wodniaka jądra jest obecnie bardzo wysoka.