Jak powstaje wodniak jądra

Wodniak jądra może być wadą wrodzoną lub nabytą w toku rozwoju osobniczego. Zwyczajowy termin medyczny nie odzwierciedla ściśle anatomicznej lokalizacji schorzenia przez co wiele osób błędnie interpretuje jej patomechanizm. Nagromadzenie płynu ma miejsce pomiędzy blaszką trzewną i ścienną błony surowiczej otaczającej jądro, a nie w obrębie samej struktury jak może sugerować nazwa. Płyn wskutek mechanicznego ucisku wywołuje dolegliwości bólowe, rozciągnięcie worka mosznowego, a w skrajnych przypadkach ogranicza zaopatrzenie w krew gonady (e-chirurgia.pl).

O bezpośredniej przyczynie retencji patologicznej cieczy wnioskuje się często już na podstawie  wieku chorego. U noworodków i niemowląt dominuje jej wrodzona postać. Jak podają Wampler i Llanes w publikacji "Common Scrotal and Testicular Problems" problem dotyczy około 4-5% noworodków płci męskiej, najczęściej lokalizując się po stronie prawej. Wodniaki nabyte (stanowią 10 % wszystkich przypadków)  występują u starszych chłopców i mężczyzn  po urazach worka mosznowego, w trakcie ostrych lub przewlekłych odczynów zapalnych również w konsekwencji procesu nowotworowego (mp.pl).

Wodniak jądra - w jaki sposób powstaje

Strukturą w dużej mierze odpowiedzialną za powstanie wrodzonego wodniaka jest wyrostek pochwowy otrzewnej. Otrzewna jako dwuwarstwowa błona wyściela z jednej strony ścianę a z drugiej pokrywa narządy wewnętrzne jamy brzusznej. Posiada ona zdolność do produkcji płynu surowiczego, tworzenia zachyłków i fałdów. Wspomniany wyrostek pochwowy otrzewnej stanowi  pozostałość z życia płodowego. 

Miejscem komunikacji worka mosznowego z przednią ścianą brzucha jest kanał pachwinowy, który pełni funkcję drogi dla powrózka nasiennego u mężczyzn lub więzadła obłego u kobiet. W prawidłowych warunkach dochodzi do przemieszczenia tą drogą do moszny wyrostka pochwowego wraz z jądrem. Wypustka zwykle następnie się zamyka. Jeżeli jednak światło wypustki pozostaje drożne i odpowiednio duże wówczas dochodzi do translokacji pętli jelita formując przepuklinę pachwinową skośną. Z kolei utworzenie tzw. komunikującego wodniaka jądra następuje gdy średnica wyrostka jest niewystarczająca dla jelit, ale dostateczna dla płynu wytwarzanego przez otrzewną. Ciągła łączność jamy otrzewnej z workiem mosznowym wyjaśnia zależność stopnia nasilenia objawów od przyjętej pozycji ciała. Jeśli po upływie kilku-kilkunastu miesięcy doszło do zarośnięcia kanału łączącego, wtedy rozmiary moszny nie zmniejszają się po przyjęciu pozycji leżącej, a taką sytuację kliniczną nazywa się wodniakiem niekomunikującym. Wykazano, że  przetrwałe połączenie z jamą otrzewnej zamyka się samoistnie średnio po 1-2 latach. Patologiczna objętość płynu zwykle wchłania się niezależnie dzięki czemu nie ma konieczności przeprowadzania zabiegów chirurgicznych (Chilarski, 2009).

Odmienny patomechanizm leży u podłoża postaci nabytych wodniaka. Gromadzący się płyn jest wynikiem zaburzenia wchłaniania i produkcji płynu surowiczego przez osłonkę pochwową jądra. Wszelkie podrażnienia mechaniczne oraz stany zapalne stymulują błonę do wzmożonej czynności wydzielniczej przewyższającej możliwości kompensacyjnej absorpcji (Noszczyk, 2005).

W diagnostyce nieprawidłowości jąder ważną rolę pełnią dokładne badanie fizykalne i badanie ultrasonograficzne. Z punktu widzenia klinicysty najważniejszym zadaniem jest wyjaśnienie przyczyn nabytego wodniaka, wykluczenie  przepuklin i zespołu ostrej moszny. Wskazaniami do interwencji chirurgicznej są wyłącznie znaczne rozmiary moszny i nasilone objawy bólowe. W pozostałych  przypadkach nie podejmuje się działań inwazyjnych.

Referencje:

1. Chilarski A. i inni. Zarys zagadnień chirurgii wieku dziecięcego. Polskie Towarzystwo Chirurgów dziecięcych 2009. 2. Noszczyk W. i inni. Chirurgia. PZWL 2005. 3. Wampler SM, Llanes M. Common scrotal and Testicular Problems. 2010;37(3):613-626.