Jakie są zalety obrzezania?

Obrzezanie – zabieg usunięcia napletka, praktykowane jest od najdawniejszych czasów. Istnieją doniesienia świadczące o tym, że podobne do obecnych zabiegi wykonywali już Sumerowie czy starożytni Egipcjanie. Przez wieki (ale i obecnie) przyczyną usuwania fałdu skórnego były względy religijne: obrzezani są wyznawcy m.in. judaizmu czy muzułmanie.

W niektórych kulturach, np. w Afryce, usunięcie napletka traktowane jest w kategorii rytuału, którego przebycie świadczy o wejściu w dorosłość. Nierzadko jednak zabieg obrzezania wykonywany jest niezależnie od wymienionych wyżej czynników – muszą więc istnieć jeszcze jakieś inne powody, które skłaniałyby pacjentów do przebycia tego zabiegu.

Wskazania medyczne i korzyści higieniczne

Wskazaniem medycznym do przeprowadzenia obrzezania może być istnienie u mężczyzny stulejki i związanych z nią dolegliwości. Niemożność ściągnięcia napletka z żołędzi często skutkuje utrudnionym, bolesnym współżyciem, dodatkowo utrudnia utrzymanie właściwej higieny miejsc intymnych. Usunięcie fałdu skórnego pozwala pacjentom ze stulejką uwolnić się od wymienionych problemów.

Najczęstsze wskazania i korzyści higieniczne:

• stulejka objawowa i parafimoza
• nawracające zapalenia żołędzi i napletka (balanitis, balanoposthitis)
• trudności z higieną i zaleganie mastki
• bliznowacenie napletka utrudniające odsłanianie żołędzi
• nawracające zakażenia układu moczowego u chłopców

Pod napletkiem fizjologicznie zbiera się mastka, substancja złożona ze złuszczonych komórek, resztek nasienia oraz moczu. Jeżeli nie jest ona regularnie usuwana, stanowi idealną pożywkę dla bakterii, które mogą wywoływać zakażenia układu moczowego.

Wykonanie obrzezania sprawia, że oczyszczanie prącia jest zdecydowanie łatwiejsze. Ryzyko zakażeń po usunięciu napletka maleje również ze względu na fakt, że w fałdzie skórnym panują wilgotność oraz wysoka temperatura – warunki sprzyjające rozwojowi kolonii bakteryjnych.

Aktualne wytyczne wielu towarzystw urologicznych podkreślają także znaczenie obrzezania w zapobieganiu przewlekłym stanom zapalnym żołędzi i napletka (balanitis, balanoposthitis), które w przypadku nawracających infekcji mogą wymagać leczenia chirurgicznego. Zauważa się również jego korzystny wpływ na zmniejszenie częstości infekcji dróg moczowych u niemowląt i małych chłopców.

Wpływ obrzezania na choroby przenoszone drogą płciową

Wielu badaczy interesował wpływ obrzezania na ryzyko zakażenia chorobami drogą płciową. W publikacji Relationship between circumcision and human papillomavirus infection: a systematic review and meta-analysis autorzy dokonali przeglądu przeprowadzonych badań dotyczących związku między usunięciem napletka a infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).

Udało im się stwierdzić, iż rozpowszechnienie zakażenia tym patogenem jest mniejsze w populacji osób obrzezanych. Szczególne znaczenie ma to dla partnerek mężczyzn po opisywanym zabiegu: HPV jest czynnikiem wywołującym raka szyjki macicy.

Pojawiają się również informacje świadczące o tym, że obrzezanie redukuje ryzyko zakażenia wirusem HIV. W przypadku ochrony przed tą infekcją głównym zabezpieczeniem pozostają jednak wciąż prezerwatywy i racjonalny dobór partnerów, usunięcie napletka z całą pewnością nie likwiduje zagrożenia związanego z nabyciem wirusa.

Najnowsze dane z dużych badań populacyjnych w Afryce Subsaharyjskiej wskazują także na niższe ryzyko zakażenia innymi patogenami przenoszonymi drogą płciową, takimi jak wirus opryszczki pospolitej (HSV-2), wśród mężczyzn po obrzezaniu. Zmniejszenie podatności błony śluzowej na mikrourazy w czasie stosunku może częściowo tłumaczyć ten efekt ochronny.

Patogeny i czynniki ryzyka omawiane w badaniach:

• HPV – związek z rakiem szyjki macicy u partnerek
• HIV – redukcja ryzyka w wybranych populacjach
• HSV-2 – niższe ryzyko w części analiz
• kiła i rzeżączka – wyniki badań zróżnicowane
• bakteryjne zapalenia żołędzi/napletka

Zmniejszenie ryzyka nowotworów prącia

Rzadkim schorzeniem, ale możliwym u mężczyzn, jest rak prącia. Czynnikami zwiększającymi ryzyko jego pojawienia się są m.in. palenie tytoniu oraz infekcja wirusem HPV. Jak już wspominano, obrzezanie w pewien sposób chroni przed zakażeniem tym patogenem, w związku z czym potencjalnie zmniejsza ryzyko nowotworu penisa.

Badania wskazują również, że mężczyźni obrzezani we wczesnym dzieciństwie rzadziej zapadają na przewlekłe stany zapalne prącia, które mogą sprzyjać rozwojowi zmian przednowotworowych. Choć rak prącia jest stosunkowo rzadki, jego przebieg bywa agresywny, dlatego każdy czynnik zmniejszający ryzyko ma znaczenie kliniczne.

Aspekty etyczne i decyzja o zabiegu

Ciężko jest jednoznacznie określić, czy warto wykonywać zabieg obrzezania. Wyniki poszczególnych badań naukowych niejednokrotnie znacznie różnią się od siebie, dodatkowo przy ocenie ryzyka zakażenia HIV po usunięciu napletka, kwestie etyczne mogą uniemożliwiać prowadzenie badań.

Decyzja o przebyciu zabiegu jest kwestią indywidualną – tak jak np. w Stanach Zjednoczonych, gdzie American Academy of Pediatrics twierdzi, że o ewentualnym wykonaniu obrzezania u noworodka decydować mają wyłącznie rodzice dziecka.

Rola konsultacji lekarskiej

W wielu krajach zaleca się, by decyzja o obrzezaniu była podejmowana po rozmowie z lekarzem urologiem lub pediatrą, z uwzględnieniem aktualnych danych naukowych, stanu zdrowia dziecka oraz tradycji rodzinnych. Ważne jest również zapewnienie odpowiednich warunków medycznych podczas zabiegu, aby zminimalizować ryzyko powikłań, takich jak krwawienie, infekcje czy nadmierne bliznowacenie.

Kiedy pilnie skontaktować się z lekarzem po zabiegu:

• nasilone krwawienie lub obfita wydzielina z rany
• gorączka, dreszcze lub silny ból nieustępujący lekami
• trudności z oddawaniem moczu lub obrzęk narastający
• nieprzyjemny zapach rany, zaczerwienienie szerzące się
• objawy reakcji alergicznej na opatrunki lub leki

Z punktu widzenia zdrowia publicznego niektóre systemy ochrony zdrowia prowadzą programy edukacyjne dotyczące potencjalnych korzyści i ograniczeń obrzezania, podkreślając, że nie jest to uniwersalny środek profilaktyczny, lecz jedna z opcji w profilaktyce chorób przenoszonych drogą płciową i niektórych powikłań urologicznych.