Guzki na tarczycy - skąd się biorą?

Tarczyca jest niewielkim narządem położonym w przedniej części szyi. Mimo swych niewielkich rozmiarów jest jednym z większych gruczołów wydzielania wewnętrznego w organizmie. Składa się z dwóch płatów połączonych cieśnią, zwaną również węziną.

Tarczyca jako gruczoł odpowiada za produkcję hormonów: tyroksyny (FT4) i trójjodotyroniny (FT3), które swoim działaniem obejmują większość tkanek w organizmie. Ponadto w miąższu gruczołu obecne są tak zwane komórki C tarczycy, wytwarzające kalcytoninę – hormon mający swój udział w gospodarce wapniowo-fosforanowej.

Przyczyny guzków na tarczycy

Choć dokładne mechanizmy powstawania guzków tarczycy mogą być złożone, znane są liczne czynniki ryzyka i przyczyny ich rozwoju. Wśród potencjalnych czynników znajduje się predyspozycja genetyczna, jako że schorzenie to czasami występuje rodzinnie. Innym, często wymienianym czynnikiem mającym swój udział w patogenezie tworzenia się guzków na tarczycy jest niedobór jodu w diecie.

Zgodnie z europejskimi zaleceniami dzienna dobowa dawka jodu pokrywająca zapotrzebowanie na ten pierwiastek równa jest 150 µg dla dorosłego człowieka. W okresie ciąży i laktacji zapotrzebowanie to wzrasta do 250, a według niektórych źródeł nawet do 290 µg/dobę.

Inne czynniki predysponujące do tworzenia się guzków gruczołu tarczowego obejmują:

• nadmierne spożycie preparatów zawierających lit, tiocyjanki, sulfonamidy, rodanki, tyreostatyki, kobalt czy rezorcyny,
• palenie papierosów,
• spożywanie zbyt dużej ilości azotanów, znajdujących się np. w wodzie mineralnej,
• napromienianie okolic szyi,

Dodatkowym czynnikiem, który może wpływać na rozwój guzków tarczycy, jest obecność chorób autoimmunologicznych, takich jak choroba Hashimoto. W ostatnich latach rośnie także zainteresowanie wpływem czynników środowiskowych i stresu na funkcjonowanie tarczycy, co może być przedmiotem przyszłych badań.

Objawy i skutki guzków tarczycy

Sam proces rozrostu gruczołu tarczowego i tworzenia się guzków spowodowany jest długotrwałym podwyższeniem stężenia tyreotropiny (TSH) w surowicy. Początkowo powoduje to powiększanie się płatów tarczycy. Następnie dochodzi do nierównomiernego, ogniskowego rozrostu komórek miąższu – tak powstaje wole guzkowe.

Objawy związane z guzkami tarczycy można podzielić na te, które wynikają z fizycznego ucisku na sąsiadujące tkanki, oraz związane z zaburzeniami w produkcji hormonów gruczołu.

Objawy mechaniczne i hormonalne

Czasami guzek zaczyna produkować dodatkowo hormony niezależnie od pracy całego gruczołu – mówimy wtedy o guzku nadczynnym autonomicznym lub wolu guzkowym toksycznym. Występują wtedy objawy wynikające z nadczynności tarczycy. Jeżeli zaś guzki wytworzyły się w przebiegu choroby Hashimoto, chory może wykazywać objawy niedoczynności tarczycy.

Warto również zwrócić uwagę na przypadki, gdy guzki tarczycy są wykrywane przypadkowo podczas badań wykonywanych z innych przyczyn. W takich sytuacjach, pomimo braku objawów, zaleca się dalszą diagnostykę i regularne monitorowanie ich rozwoju.

Diagnoza i leczenie

Diagnostyka i ostateczne rozpoznanie stawiane jest przez specjalistę z dziedziny endokrynologii. Kluczowymi narzędziami diagnostycznymi są ultrasonografia oraz biopsja cienkoigłowa, które pozwalają ocenić charakter guzków, odróżniając zmiany łagodne od potencjalnie złośliwych.

Na leczenie guzków tarczycy składa się wiele możliwości: może to być leczenie zachowawcze przy pomocy środków farmakologicznych, leczenie radykalne przy użyciu radiojodu bądź klasyczne leczenie chirurgiczne. Wszystko to zależy od choroby towarzyszącej guzkom oraz od charakterystyki guzków, np. czy są one łagodne, złośliwe czy toksyczne.

Nowoczesne metody leczenia

Nowoczesne podejścia do leczenia guzków tarczycy obejmują również techniki minimalnie inwazyjne, takie jak ablacja za pomocą fal radiowych czy laseroterapia. Metody te są stosowane w wybranych przypadkach i oferują mniej inwazyjne alternatywy dla tradycyjnych zabiegów chirurgicznych.

Powikłania nieleczonych guzków tarczycy mogą obejmować:

• zaburzenia funkcji tarczycy,
• ucisk na sąsiednie struktury szyi,
• w przypadku złośliwych zmian, przerzuty do innych narządów.

W leczeniu guzków tarczycy, tak jak w przypadku wielu innych chorób, duże znaczenie odgrywa czas. Im szybsza diagnoza, tym lepsze efekty leczenia. Dlatego nie należy odwlekać wizyty u specjalisty, jeżeli podejrzewa się u siebie chorobę gruczołu tarczowego, a już bezwzględnie nie leczyć jej „na własną rękę”, tak zwanymi domowymi sposobami.