Przygotowanie i przebieg zabiegu gastroskopii

Gastroskopia jest badaniem endoskopowym górnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli przełyku, żołądka i dwunastnicy. Aby zabieg mógł zostać wykonany w bezpieczny sposób, a jego wartość diagnostyczna i terapeutyczna była dobra, niezbędne jest dokładne wytłumaczenie pacjentowi, jak powinien się do niego przygotować.

Przygotowanie do gastroskopii

Na około tydzień przed badaniem warto zaplanować wizytę u lekarza rodzinnego lub gastroenterologa w celu uzyskania niezbędnych informacji odnośnie przygotowania i przebiegu badania, modyfikacji dotychczasowej farmakoterapii oraz wykonania niezbędnych badań dodatkowych.

Instrukcje dietetyczne

Przygotowanie pacjenta polega na określeniu czasu między ostatnim posiłkiem a badaniem oraz ewentualnej modyfikacji dotychczasowej farmakoterapii. Zazwyczaj zaleca się nieprzyjmowanie pokarmów na 6 godzin, a płynów na 4 godziny przed gastroskopią. Jeżeli badanie jest zaplanowane między godziną 8 rano a 14 po południu, należy w dniu badania pozostać na czczo.

Gdy badanie wykonywane jest później, można w godzinach porannych zjeść delikatny posiłek (kefir, jogurt), pamiętając o 6-godzinnym odstępie między posiłkiem a badaniem. Celem powyższych zaleceń jest opróżnienie górnego odcinka przewodu pokarmowego z treści pokarmowej, co umożliwia dobre zobrazowanie jego światła i przeprowadzenie procedur terapeutycznych za pomocą endoskopu.

Przygotowanie do gastroskopii może się różnić w zależności od przypadku klinicznego (np. dłuższy okres nieprzyjmowania posiłków i płynów przy zaburzeniach pasażu treści żołądkowej), dlatego zawsze niezbędne jest udzielenie indywidualnej informacji każdemu pacjentowi. Osoby z chorobami tarczycy powinny zgłosić się do lekarza, gdyż mogą potrzebować specjalnych zaleceń dotyczących przygotowania do zabiegu.

Modyfikacja farmakoterapii

Podczas wizyty poprzedzającej zabieg lekarz może zalecić modyfikację farmakoterapii, gdyż niektóre leki trzeba czasowo odstawić lub zamienić na inne. Dotyczy to głównie farmaceutyków zwiększających ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego, tj. leków przeciwpłytkowych: aspiryny, klopidogrelu, tikagrelolu, prasugrelu oraz doustnych antykoagulantów: acenokumarolu, warfaryny, rywaroksabanu i dabigatranu.

Leki te przyjmowane są głównie ze wskazań kardiologicznych, ale dla bezpieczeństwa gastroskopii wymagana jest czasowa modyfikacja farmakoterapii oraz - w przypadku odstawienia acenokumarolu i warfaryny - kontrolne oznaczenie INR w celu stwierdzenia zniesienia ich działania przeciwkrzepliwego. Pacjentom zaleca się również unikanie alkoholu i palenia tytoniu na kilka dni przed badaniem, co może wpłynąć na przebieg i wyniki gastroskopii.

Dokumentacja i inne zalecenia

Na wizytę, podczas której zostanie wykonany zabieg, należy zabrać ze sobą:

• wyniki dotychczasowych badań laboratoryjnych;
• wykonane uprzednio zdjęcia RTG przewodu pokarmowego z kontrastem lub wyniki innych badań obrazowych;
• przyjmowane leki lub ich spis;
• skierowanie na badanie, jeżeli jest wymagane.

Warto również poinformować lekarza o wszelkich alergiach, szczególnie na leki i środki znieczulające miejscowo. Osoby ze schorzeniami przewlekłymi, zwłaszcza serca i płuc, powinny zgłosić się do lekarza odpowiednio wcześniej, aby omówić ewentualne ryzyko związane z zabiegiem. Jeśli pacjent ma jakiekolwiek pytania lub wątpliwości przed badaniem, powinien skontaktować się z personelem medycznym, który udzieli niezbędnych informacji i wsparcia.

Przebieg badania gastroskopowego

Badanie jest przeprowadzane w gabinecie zabiegowym, dbając o komfort i intymność pacjenta. Gastroskopię wykonuje doświadczony lekarz-gastroenterolog w asyście pielęgniarki zabiegowej. Jeżeli wymagane jest znieczulenie ogólne, obecny jest również anestezjolog.

Przebieg gastroskopii krok po kroku wygląda zazwyczaj następująco:

• Pacjent zazwyczaj leży na lewym boku z nieco uniesionym ku górze wezgłowiem. Po zastosowaniu sedacji (podanie leków uspokajających w celu poprawy komfortu badania) i znieczuleniu miejscowym tylnej ściany gardła za pomocą sprayu z lidokainą wprowadzany jest endoskop (zazwyczaj przez usta, rzadziej przez nos).
• Endoskop przesuwany jest przez przełyk, żołądek i dwunastnicę, a uzyskany obraz światła przewodu pokarmowego podlega ocenie pod kątem istnienia patologii.
• Jeżeli zajdzie taka konieczność, lekarz pobierze endoskopowo wycinki błony śluzowej w celu badań histopatologicznych (mikroskopowych) lub wykona niezbędne procedury terapeutyczne (tamowanie krwawień, poszerzanie zwężeń przełyku itp.).
• Zabieg zazwyczaj trwa około 15-30 minut, a po 2-godzinnej obserwacji pozabiegowej możliwe jest opuszczenie szpitala.

Lekarz informuje pacjenta o wyniku badania i proponuje dalsze postępowanie terapeutyczne. Pacjent otrzymuje również opisowy protokół gastroskopii zawierający wszelkie informacje płynące z badania. Jeżeli podczas procedury pobrano wycinki, wynik ich badania histopatologicznego jest dostępny zazwyczaj po kilku dniach.

Ze względu na zmniejszoną sprawność psychomotoryczną w wyniku działania leków stosowanych podczas zabiegu należy zadbać o bezpieczny powrót do domu, a w szczególności nie prowadzić pojazdów mechanicznych. Zaleca się, aby pacjent miał zapewnioną opiekę osoby towarzyszącej po zabiegu, zwłaszcza jeśli zastosowano sedację. Początkowo należy stosować dietę lekkostrawną, a po 24 godzinach powrócić do diety ogólnej.

W razie jakichkolwiek niepokojących objawów po zabiegu, takich jak silny ból brzucha, wymioty z krwią czy duszności, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem lub udać się na pogotowie.

Powikłania i alternatywy dla gastroskopii

Chociaż gastroskopia jest procedurą bezpieczną, istnieje ryzyko wystąpienia powikłań. Możliwe powikłania obejmują krwawienie, perforację (przedziurawienie) przewodu pokarmowego oraz reakcje alergiczne na zastosowane leki lub środki znieczulające. Powikłania te są rzadkie, ale ważne jest, aby pacjent był ich świadomy przed zabiegiem.

W sytuacjach, gdy gastroskopia nie jest możliwa do przeprowadzenia, istnieją alternatywne metody diagnostyczne, takie jak badanie radiologiczne z kontrastem czy tomografia komputerowa (TK) przewodu pokarmowego. Decyzję o wyborze alternatywy podejmuje lekarz w zależności od konkretnego przypadku klinicznego.