Gastroskopia przewodu pokarmowego

Pacjentom zgłaszającym się do gastrologa z symptomami chorób przewodu pokarmowego niejednokrotnie proponuje się wykonanie gastroskopii w celu postawienia ostatecznego rozpoznania choroby i podjęcia stosownych działań terapeutycznych.

Gastroskopia – definicja i historia badania

Gastroskopia jest badaniem polegającym na uwidocznieniu światła górnego odcinka przewodu pokarmowego (przełyk, żołądek, dwunastnica) za pomocą endoskopu (w przypadku tego badania nazywanego gastroskopem). Jest to giętki przewód wyposażony w kamerę oraz źródło światła, który wprowadzany jest przez jamę ustną pacjenta. Podczas badania istnieje możliwość przeprowadzenia zabiegów leczniczych na przewodzie pokarmowym oraz pobranie materiału do dalszych badań, np. histopatologicznych.

Już w czasach starożytnych dostrzegano wartość diagnostyczną badania naturalnych otworów ciała przy użyciu prostych wzierników i luster odbijających światło słoneczne. W XIX wieku Filip Bozzini wykorzystał światło lampy gazowej do badań endoskopowych, wciąż jednak urządzenia służące tym badaniom były sztywne, a dostępny do zbadania odcinek przewodu pokarmowego zbyt krótki. Stopniowy rozwój optyki znacznie poprawił jakość endoskopów. Niemiecki lekarz Adolf Kussmaul w 1886 roku wykonał pierwszą gastroskopię. Badanie to stopniowo znajdowało coraz szersze zastosowanie diagnostyczne. Postęp technologiczny umożliwił skonstruowanie współczesnego gastroskopu: cienkiego, giętkiego, zawierającego światłowód oraz kamerę przewodu.

Nowoczesna technologia

Współczesne urządzenia do gastroskopii wyposażone są w kanały robocze umożliwiające wykonywanie biopsji, podawanie leków, a nawet tamowanie krwawień. Dzięki ciągłemu postępowi technologicznemu obraz uzyskiwany podczas badania jest wysokiej rozdzielczości, co znacząco zwiększa dokładność diagnostyki.

Wskazania do wykonania gastroskopii

• Najczęstsze wskazania do diagnostycznej gastroskopii stanowią: dyspepsja (niestrawność), dysfagia (zaburzenia połykania) i odynofagia (ból przy połykaniu). Gdy wspomniane dolegliwości utrzymują się przez wiele tygodni lub ulegają stopniowemu nasileniu, gastroskopia umożliwia rozpoznanie przyczyny tych objawów - pozwala na zobrazowanie zwężeń przełyku, zaburzeń jego czynności skurczowej (perystaltyki), uwidocznienie nieprawidłowości błony śluzowej przewodu pokarmowego (np. owrzodzeń, w tym nowotworowych). Istotną zaletą badania jest możliwość pobrania fragmentów nieprawidłowej śluzówki do oceny histopatologicznej (diagnostyka w kierunku choroby nowotworowej).
• Badanie pozwala na identyfikację przyczyn krwistych wymiotów, ciemnego zabarwienia stolca (ze względu na obecność hematyny - produktu degradacji hemoglobiny z krwi pod wpływem działania kwasu solnego żołądka).
• Przyczyna uporczywych, długotrwałych wymiotów również może być z powodzeniem diagnozowana za pomocą gastroskopii.
• Gastroskopię wykonuje się również w celu diagnostyki przyczyn niedokrwistości o niejasnym pochodzeniu lub gdy inne badania obrazowe jamy brzusznej (np. tomografia komputerowa) wskazują na chorobę górnego odcinka przewodu pokarmowego.
• Gastroskopia wykonywana jest także w celu usuwania ciał obcych z przełyku i żołądka (niedrożność mechaniczna z zatkania), tamowania krwawień, poszerzania nowotworowych zwężeń przełyku (leczenie paliatywne). W takich przypadkach mówimy o gastroskopii leczniczej.

Badania przesiewowe i profilaktyka

Coraz częściej gastroskopia wykorzystywana jest także w badaniach przesiewowych, zwłaszcza u osób z czynnikami ryzyka raka żołądka – np. w krajach azjatyckich, gdzie nowotwór ten występuje częściej.

W Polsce nadal nie jest to standard, jednak u pacjentów z obciążającym wywiadem rodzinnym lub przewlekłym zakażeniem Helicobacter pylori, lekarz może zaproponować gastroskopię jako badanie profilaktyczne.

Przygotowanie do gastroskopii

Do gastroskopii należy zgłosić się na czczo – ostatni posiłek powinien być spożyty na minimum 6 godzin przed badaniem, a płyny najlepiej odstawić na 2 godziny przed. W dniu badania nie należy palić papierosów, żuć gumy ani spożywać mleka, ponieważ mogą one zaburzać widoczność w polu operacyjnym i zwiększać ryzyko powikłań.

Pacjenci przyjmujący leki, szczególnie przeciwzakrzepowe lub stosujący insulinę, powinni poinformować lekarza o ich stosowaniu, aby odpowiednio zaplanować badanie i zminimalizować ryzyko krwawień. W przypadku silnego stresu lub wrażliwości na odruch wymiotny, możliwe jest zastosowanie krótkiego dożylnego znieczulenia.

Gastroskopia w znieczuleniu

Dla osób, które źle znoszą badania endoskopowe, dostępna jest opcja wykonania gastroskopii w krótkim znieczuleniu dożylnym pod opieką anestezjologa. Choć procedura taka jest droższa i wymaga dłuższego pobytu w placówce, znacznie poprawia komfort pacjenta.

Bezpieczeństwo i możliwe powikłania

Gastroskopia uznawana jest za badanie mało inwazyjne i bezpieczne. Powikłania występują rzadko i obejmują głównie niewielkie urazy śluzówki, krwawienie po biopsji lub bardzo sporadycznie – perforację ściany przewodu pokarmowego. Ryzyko wzrasta, gdy wykonywane są zabiegi terapeutyczne w trakcie gastroskopii.

W przypadku gastroskopii w znieczuleniu ogólnym, jak każde znieczulenie, istnieje ryzyko reakcji alergicznej czy trudności w oddychaniu. Jednakże pod opieką doświadczonego zespołu medycznego ryzyko jest minimalne.

Warto pamiętać, że niepokojące objawy po badaniu, takie jak intensywny ból brzucha, krwawienie z przewodu pokarmowego czy duszność, powinny zostać niezwłocznie zgłoszone lekarzowi.