Laserowe leczenie krótkowzroczności

Podstawowym warunkiem dobrego, ostrego widzenia jest prawidłowa budowa i funkcjonowanie układu optycznego oka. Wpadające do niego promienie świetlne przechodzą przez rogówkę oraz soczewkę i, skupiając się na siatkówce, są odbierane przez receptory nerwowe. Są przekształcane w impulsy elektryczne, które są przekazywane nerwem wzrokowym do mózgu. Mózg z kolei przekształca te impulsy w wyraźny obraz.

Krótkowzroczność – przyczyny i profilaktyka

Krótkowzroczność jest wadą wzroku polegającą najczęściej na zbyt długiej gałce ocznej lub zbyt dużej krzywiźnie rogówki. Gałka oczna jest wydłużona, przez co promienie świetlne wpadające do oka są skupiane przed siatkówką zamiast na niej. Takie oko jest niezdolne do ostrego widzenia odległych obiektów.

Profilaktyka progresji krótkowzroczności

U dzieci i młodzieży pomocne są działania stylu życia i higieny wzroku, m.in. codzienna aktywność na zewnątrz (sprzyjający wpływ światła dziennego).

Ważne są regularne przerwy w pracy z bliska (np. zasada 20–20–20), odpowiednia odległość od książki/ekranu i ergonomia, dobre oświetlenie podczas czytania.

Ograniczanie długotrwałej pracy przy urządzeniach cyfrowych oraz regularne kontrole okulistyczne są istotne. W wybranych przypadkach lekarz może rozważyć specjalistyczne metody kontroli krótkowzroczności (np. soczewki ortokeratologiczne, wybrane soczewki okularowe lub kontaktowe, leczenie farmakologiczne zgodnie ze wskazaniami). Zabiegi laserowe nie zatrzymują postępu wady – są wykonywane zwykle po jej stabilizacji.

Laserowa korekcja wzroku – na czym polega zabieg

Podstawowym sposobem leczenia krótkowzroczności jest noszenie odpowiednio dobranych okularów lub soczewek kontaktowych, które przywracają prawidłowy kąt załamywania się światła i tym samym poprawiają ostrość widzenia.

Zasada działania lasera ekscymerowego

Osobom, których takie rozwiązanie nie satysfakcjonuje, nowoczesna chirurgia okulistyczna oferuje zabiegi laserowej korekty wzroku.

Polegają one na odpowiednim wymodelowaniu rogówki. Zasada działania wykorzystywanego powszechnie lasera ekscymerowego opiera się na wykorzystaniu zjawiska fotoablacji. Polega ono na precyzyjnym usuwaniu kolejnych warstw rogówki o grubości od 0,5 do 1 mikrometra i wymodelowaniu rogówki tak, aby wpadające promienie światła skupiały się dokładnie na siatkówce, zapewniając ostry i wyraźny obraz.

Warto wiedzieć: Laserowa korekta krótkowzroczności ma na ogół wysoką przewidywalność wyników i długotrwałe efekty. Większość pacjentów osiąga stabilne widzenie bez konieczności noszenia okularów lub soczewek kontaktowych.

Ograniczenia metody

Metody laserowej korekcji wzroku (LASIK, PRK, LASEK, SMILE)

Wybór odpowiedniej metody zabiegowej zależy od specyfiki wady wzroku pacjenta, jego indywidualnych uwarunkowań oraz oczekiwanych rezultatów zabiegu. Każda z metod charakteryzuje się różnym sposobem przygotowania rogówki na działanie lasera, co wpływa na czas rekonwalescencji oraz efekty końcowe.

Zależnie od poddawanej operacji wady wzroku, indywidualnych uwarunkowań i planowanych rezultatów, mogą być one przeprowadzane rozmaitymi technikami. Różnią się one od siebie przede wszystkim sposobem przygotowania rogówki na działanie lasera.

Zależnie od metody różna jest technika nacięcia bądź usunięcia zewnętrznej warstwy rogówki w celu uzyskania dostępu do jej głębszych warstw, które poddane będą modelowaniu laserowemu.

Najczęściej stosowane techniki to:

• LASIK (Laser in situ keratomileusis) – wykonanie i odchylenie płatka rogówki o grubości 130–180 µm oraz działanie wiązką lasera na zrąb rogówki. Po skorygowaniu krzywizny rogówki płatek jest umieszczany na swoim miejscu.

• PRK (Photorefractive Keratectomy) – usunięcie nabłonka rogówki i modelowanie wiązką lasera jej powierzchniowych warstw. Po zabiegu na okres 5 dni zakładana jest opatrunkowa soczewka kontaktowa, ponieważ rogówka potrzebuje czasu na odbudowę. Ostrość wzroku wraca stopniowo, a rekonwalescencja trwa około dwóch tygodni.
• LASEK – procedura zbliżona do PRK. Różni się tym, że rogówka po wymodelowaniu jest zakrywana przesuniętą wcześniej warstwą komórek nabłonka, będących naturalną ochroną operowanego miejsca i zmniejszających dolegliwości bólowe gojącego się nabłonka.
• Epi-LASIK – metoda zaliczana do zabiegów powierzchniowych; przy użyciu specjalnego urządzenia oddziela się jedynie nabłonek (bez tworzenia płatka zrębowego jak w LASIK), a laser modeluje powierzchowne warstwy zrębu. Rekonwalescencja jest zbliżona do PRK/LASEK.
• EBK – najnowocześniejsza procedura zapewniająca precyzyjne usunięcie nabłonka bez naruszania pozostałych warstw rogówki. Możliwa do zastosowania u pacjentów z cienką rogówką, którzy nie kwalifikowali się do przeprowadzenia zabiegu laserowej korekcji wad wzroku innymi metodami.
• ReLEx SMILE – jest skuteczną metodą korygowania krótkowzroczności. W przeciwieństwie do LASIK, ReLEx SMILE nie wymaga tworzenia płata na rogówce. Zamiast tego laser femtosekundowy tworzy wewnątrz rogówki mikroskopijny dysk, który zawiera część tkanki rogówki odpowiedzialnej za wadę wzroku. Następnie chirurg usuwa ten dysk przez niewielkie nacięcie, zmieniając kształt rogówki i korygując wadę refrakcji.

Kwalifikacja do laserowej korekcji wzroku – wskazania i przeciwwskazania

Operacja laserowa oczu, tak jak laserowa korekcja wzroku (np. LASIK, femtoLASIK), może być stosowana w celu poprawy widzenia i korekcji wad refrakcji, takich jak krótkowzroczność, nadwzroczność i astygmatyzm. Oto ogólne wskazania i przeciwwskazania do operacji laserowej oczu:

Wskazania:

• Wada refrakcji: Pacjenci z umiarkowaną do znaczącej wadą refrakcji (powyżej -2 dioptrii), która utrudnia codzienne funkcjonowanie, mogą być kandydatami do operacji laserowej oczu.
• Stabilność wady refrakcji: Wada refrakcji, tak jak krótkowzroczność, nadwzroczność i astygmatyzm, powinna być stabilna przez pewien okres czasu (przez ostatnie 6 miesięcy) przed przystąpieniem do operacji. Stabilność wady zapewnia bardziej przewidywalne wyniki zabiegu.
• Wiek pacjenta: Zazwyczaj operacje laserowe oczu są przeprowadzane u pacjentów dorosłych, którzy ukończyli 18–21 lat. W tym wieku wada refrakcji zazwyczaj ustabilizowała się, ale indywidualna ocena jest konieczna.
• Dobre ogólne zdrowie oczu: Pacjenci powinni mieć dobre ogólne zdrowie oczu, bez zaawansowanych chorób oczu, takich jak zaćma, jaskra, zapalenie rogówki lub inne schorzenia, które mogą wpływać na wyniki operacji.

Typowe badania diagnostyczne przed kwalifikacją:

• Szczegółowy wywiad medyczny i ocena oczekiwań pacjenta.
• Dokładny pomiar wady (refrakcja subiektywna i obiektywna), często także w cykloplegii.
• Topografia/tomografia rogówki i keratometria (ocena krzywizny, regularności i wykluczenie stożka rogówki).
• Pachymetria (pomiar grubości rogówki) i ocena profilu grubości.
• Pomiar wielkości źrenicy w warunkach dziennych i nocnych.
• Aberrometria (ocena aberracji wyższych rzędów, jeśli jest wskazana).
• Ocena filmu łzowego i powierzchni oka (np. test przerwania filmu łzowego, test Schirmera), diagnostyka zespołu suchego oka.
• Biomikroskopia (lampa szczelinowa), pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego.
• Badanie dna oka po rozszerzeniu źrenic (siatkówka, plamka, obwód), w razie potrzeby dodatkowe badania obrazowe.
• Test dominacji oka oraz rozważenie monowizji u pacjentów po 40. r.ż., jeśli ma to znaczenie dla planu korekcji.

{{{ Pamiętaj: Przed badaniami zwykle wymagana jest przerwa w noszeniu soczewkek kontaktowych (czas zależy od rodzaju soczewek i ustaleń z lekarzem), aby pomiary rogówki były wiarygodne.

Przeciwwskazania:

• Niestabilna wada refrakcji: Jeśli wada refrakcji ulega ciągłym zmianom, operacja laserowa oczu może nie być odpowiednia.
• Zaawansowane choroby oczu: Przewlekłe choroby oczu, takie jak zaćma, jaskra, zwyrodnienie plamki żółtej (AMD), zapalenie rogówki lub inne poważne schorzenia, mogą stanowić przeciwwskazanie do operacji laserowej oczu.
• Ciąża i karmienie piersią: Zaleca się unikanie operacji laserowej oczu podczas ciąży i karmienia piersią ze względu na potencjalne zmiany hormonalne i wpływ na widzenie.
• Wiek pacjenta: U niektórych osób starszych, które mają dodatkowe problemy zdrowotne związane ze wzrokiem, operacja laserowa oczu może być mniej odpowiednia.
• Zabiegu nie przeprowadza się także w przypadku występowania m.in. chorób skóry (np. łuszczycy), cukrzycy, chorób neurologicznych oraz chorób bądź wad serca.

Dlaczego niektóre stany zdrowia są przeciwwskazaniem? W ciąży i w okresie karmienia zmiany hormonalne mogą chwilowo wpływać na grubość i krzywiznę rogówki oraz na film łzowy, co powoduje niestabilność refrakcji i większe ryzyko dolegliwości pooperacyjnych; dodatkowo niektóre leki po zabiegu są w tym czasie niewskazane.

W cukrzycy (zwłaszcza źle kontrolowanej) gojenie tkanek bywa wolniejsze, a ryzyko infekcji i wahań refrakcji – większe; obecność retinopatii cukrzycowej może pogarszać oczekiwane wyniki. Podobnie choroby autoimmunologiczne, skłonność do bliznowacenia, ciężki zespół suchego oka, cienka/nieregularna rogówka lub predyspozycja do ektazji zwiększają ryzyko powikłań i wymagają szczegółowej, indywidualnej oceny.

Bezpieczeństwo i rekonwalescencja po laserowej korekcji wzroku

Możliwe skutki uboczne i ryzyka zabiegów laserowych:

• Przejściowa suchość oka i uczucie ciała obcego, częstsze bezpośrednio po zabiegu; zwykle ustępują przy stosowaniu kropli nawilżających.
• Olśnienia, halo i pogorszenie widzenia nocnego, zwłaszcza w pierwszych tygodniach; zwykle zmniejszają się z czasem.
• Niedokorekcja lub przekorekcja, ewentualnie potrzeba zabiegu dokorygowującego po stabilizacji.
• Regresja wady z upływem czasu, częstsza przy wysokiej krótkowzroczności.
• Zmętnienie (haze) rogówki po zabiegach powierzchownych (PRK/LASEK/Epi-LASIK/EBK) – najczęściej łagodne i przejściowe.
• Powikłania związane z płatkiem (tylko LASIK), np. przemieszczenie płatka, zmarszczki (striae), wrastanie nabłonka.
• Ektazja rogówki (rzadka, ale poważna) – większe ryzyko u osób z nieprawidłową biomechaniką/cienką rogówką.
• Zapalenie lub zakażenie – rzadkie, wymagają szybkiej kontroli okulistycznej i leczenia.
• Przejściowe wahania ostrości i spadek czułości kontrastu w okresie gojenia.

Ryzyko poważnych powikłań u właściwie zakwalifikowanych pacjentów jest niewielkie, ale żadna procedura nie jest całkowicie pozbawiona ryzyka. Dokładna kwalifikacja, przestrzeganie zaleceń i wizyty kontrolne istotnie zwiększają bezpieczeństwo i przewidywalność wyniku.

Rekonwalescencja i powrót do aktywności

Rekonwalescencja i powrót do aktywności po wybranych metodach:

• LASIK/femtoLASIK: wyraźna poprawa widzenia często w ciągu 24–48 godzin. Zwykle szybki powrót do pracy biurowej (1–3 dni). Przez kilka tygodni możliwa przejściowa suchość oczu, olśnienia lub halo po zmroku. Przez minimum tydzień należy unikać pocierania oczu i makijażu powiek, a przez około 1–2 tygodnie basenu i sauny; sporty kontaktowe po indywidualnej zgodzie lekarza.

• PRK: ból, pieczenie i światłowstręt mogą utrzymywać się przez 2–4 dni; na oku pozostaje soczewka opatrunkowa do czasu odbudowy nabłonka. Funkcjonalne widzenie zazwyczaj w 3–7 dni, pełna stabilizacja często po kilku tygodniach. Niezbędna jest ochronna terapia kroplami i ochrona przeciwsłoneczna; ograniczenia aktywności fizycznej i kontaktu z wodą zwykle dłuższe niż po LASIK.

• LASEK/Epi-LASIK/EBK: dolegliwości i tempo gojenia zwykle zbliżone do PRK (kilka dni dyskomfortu, stopniowy powrót ostrości). Często stosuje się krople steroidowe przez kilka tygodni zgodnie z zaleceniem. Należy chronić oczy przed UV oraz unikać urazów i tarcia.

• ReLEx SMILE: niewielkie nacięcie sprzyja szybkiemu gojeniu; poprawa widzenia zwykle w 1–2 dni, często mniejsza suchość oczu niż po LASIK. Obowiązują podobne ograniczenia dotyczące higieny oka i kontaktu z wodą przez pierwsze 1–2 tygodnie.

Zalecenia po zabiegu

Wspólne dla wszystkich metod zalecenia po zabiegu to stosowanie przepisanych kropli (antybiotyk, lek przeciwzapalny, sztuczne łzy), spanie w osłonkach ochronnych przez kilka nocy, unikanie kurzu i dymu, rezygnacja z prowadzenia pojazdów do czasu uzyskania bezpiecznej ostrości widzenia oraz stawianie się na wizyty kontrolne w wyznaczonych terminach.