On chrapie, a ona nie śpi. Jak rozpoznać i leczyć chrapanie oraz bezdech senny – rozmowa z doktorem Maciejem Pilchem

Skala problemu i mity

Chrapią kobiety i mężczyźni – mężczyźni częściej, ale to nie „męska przypadłość”. Dla części par to problem „partnerski”, dla części – medyczny: chrapanie bywa pierwszym sygnałem zaburzeń oddychania w czasie snu.

Skąd się bierze chrapanie: anatomia vs. „fizjologia” stylu życia

Lekarze rozróżniają przyczyny anatomiczne (np. przerost migdałków, cofnięta żuchwa, skrzywiona przegroda, wiotkie podniebienie) oraz czynnościowe – wynikające z naszej „fizjologii dnia codziennego”: zmęczenie, stres, leki rozluźniające mięśnie, a nawet niewielka ilość alkoholu tuż przed snem, która zwiększa wiotkość tkanek gardła.

Czynniki ryzyka: otyłość, alkohol, stres, wiek i menopauza

Otyłość i nadwaga powiększają objętość tkanek szyi i uciskają drogi oddechowe – stąd pierwszym zaleceniem bywa redukcja masy ciała. Z wiekiem rośnie wiotkość mięśni, a u kobiet nasilenie chrapania często pojawia się po menopauzie (rola hormonów). Alkohol i stres nasilają problem nawet u osób, które na co dzień nie chrapią.

Dzieci też chrapią

U najmłodszych najczęstszą przyczyną jest migdałek gardłowy. Długotrwałe chrapanie u dziecka wymaga oceny laryngologicznej.

Chrapanie a bezdech senny – co je łączy i dzieli

Bezdech senny to przerwy w oddychaniu trwające >10 sekund. U dorosłych znaczący jest wskaźnik powyżej ok. 15 epizodów/godz. (u dzieci normą jest do 5/godz.). W praktyce partner słyszy: chrapanie → cisza (10–15 s) → gwałtowne chrapnięcie. To momenty spadku saturacji i niedotlenienia.

Kiedy iść do lekarza: objawy, które nie mogą czekać

• Senność w dzień, „drzemkowość” w typowych sytuacjach (czytanie, film)
• Niewyspanie mimo „przepisowej” liczby godzin
• Zgłaszane przez partnera przerwy w oddychaniu
• Zasypianie za kierownicą – sygnał alarmowy. W gabinecie lekarz stosuje m.in. skalę senności Epworth.

Jak wygląda diagnostyka: Epworth, polisomnografia i poligrafia domowa

Po wywiadzie i badaniu laryngologicznym pacjent może otrzymać skierowanie na polisomnografię (obejmuje także zapis fal mózgowych) lub poligrafię. Coraz częściej dostępna jest poligrafia domowa – sprzęt wypożycza się, śpi u siebie, odsyła urządzenie i otrzymuje wynik z konsultacją.

Leczenie krok po kroku: od zmian nawyków po zabiegi

• Styl życia: redukcja masy ciała, ograniczenie alkoholu, higiena snu.
• CPAP: aparat generujący dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych, noszony z maską. Szybko poprawia jakość snu i znosi niedotlenienia.
• Aparaty wysuwające żuchwę (szyny): mechanicznie poszerzają przestrzeń gardła.
• Zabiegi laryngologiczne: septoplastyka, plastyka podniebienia, usunięcie migdałków – dobór indywidualny.

Konsekwencje nieleczenia i dlaczego wczesna interwencja ma sens

Nieleczony obturacyjny bezdech senny może z czasem „przeprogramować” regulację oddechu i utrwalić centralny bezdech, trudniejszy do terapii. Bezdechy zaostrzają choroby współistniejące, w tym nadciśnienie, zwiększając ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych. Wcześnie wdrożone leczenie zapobiega tym zmianom.

Higiena oddychania: dlaczego nos (a nie usta)

Oddychanie przez nos nawilża i ogrzewa powietrze; przewlekłe oddychanie przez usta sprzyja suchości śluzówek, próchnicy i infekcjom. Objawem niedrożności bywa suchość jamy ustnej rano – to wskazanie do wizyty u laryngologa.

Samoobserwacja: checklista pacjenta

• Partner/ka słyszy przerwy w oddychaniu?
• Budzisz się suchy w ustach, niewyspany, z porannym bólem głowy?
• Zdarza Ci się przysypiać przy czytaniu, filmie, w aucie?
• Waga poszła w górę, szyja „zrobiła się masywniejsza”?

Pojawiło się chrapanie po alkoholu lub po lekach rozluźniających mięśnie? Jeśli tak – umów konsultację. To problem medyczny, nie „wada charakteru”.