Co to jest kolonoskopia?

Kolonoskopia polega na zobrazowaniu światła jelita grubego (a w razie konieczności także końcowego fragmentu jelita cienkiego) za pomocą endoskopu (w przypadku tego badania nazywanego kolonoskopem) - giętkiego przewodu zawierającego kamerę i źródło światła, który wprowadzany jest do końcowego odcinka przewodu pokarmowego. Istotną zaletą kolonoskopii jest możliwość przeprowadzania zabiegów leczniczych na jelicie grubym (np. tamowanie krwawień z uchyłków, usuwanie polipów, ciał obcych) oraz pobór materiału do badań histopatologicznych (biopsja).

Historia i rozwój kolonoskopii

Od wielu lat podkreśla się dużą wartość diagnostyczną badań końcowego odcinka przewodu pokarmowego za pomocą urządzeń wziernikowych. Pierwsze przyrządy stanowiące punkt wyjściowy dla rozwoju współczesnej kolonoskopii powstały w 1894 roku. Ich twórcą był dr Howard A. Kelly. Były to jednak urządzenia sztywne i stosunkowo krótkie. Pierwszy giętki kolonoskop został zaprezentowany w 1928 roku, a prototypy współczesnych urządzeń powstały w 1960 roku dzięki wysiłkom Machida (Japonia) i Olympusa (USA), których można uznać za twórców dzisiejszego kolonoskopu.

Rozwój techniki światłowodowej i komputerowej skutkuje ciągłym ulepszaniem dostępnej aparatury. W ostatnich latach kolonoskopia przeszła znaczący rozwój dzięki wprowadzeniu nowych technologii, takich jak wysokiej rozdzielczości obrazowania oraz technik NBI (Narrow Band Imaging), które zwiększają dokładność diagnostyczną. Te innowacje pozwalają na jeszcze bardziej precyzyjne wykrywanie zmian patologicznych w jelicie grubym.

Wskazania do wykonania kolonoskopii

• 
  kolonoskopię wykonuje się przede wszystkim w celu wykrywania polipów nowotworowych i nienowotworowych jelita grubego. jest to badanie rekomendowane jako diagnostyka w kierunku raka jelita grubego (także u osób zdrowych w ramach badań przesiewowych) przez liczne organizacje gastroenterologiczne, w tym world health organization, american cancer society, american college of gastroenterologists i american gastroenterological association, które tworzą międzynarodowe wytyczne diagnostyki i terapii raka jelita grubego. wycięty polip może zostać pobrany endoskopowo i zbadany histopatologicznie pod mikroskopem (biopsja endoskopowa),
• kolonoskopię wykonuje się również w celu określenia przyczyny krwawienia z odbytu lub obecności krwi w stolcu, zmiany zabarwienia stolca na czarną (lub ciemniejszą niż zazwyczaj),
• gdy inne badania obrazowe jamy brzusznej, takie jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, doodbytniczy wlew papki barytowej wskazują na chorobę jelita grubego, kolonoskopia pozwala na pogłębienie diagnostyki,
• wskazane jest także wykonanie badania w przypadku niedokrwistości z niedoboru żelaza, znacznej utraty masy ciała w krótkim czasie oraz w celu poszukiwania przyczyn przewlekłej biegunki i przewlekłego bólu brzucha,
• badanie te znajduje również zastosowanie w diagnostyce i monitorowaniu przebiegu nieswoistych zapaleń jelita grubego.

Przygotowanie do kolonoskopii i przebieg badania

Przygotowanie do kolonoskopii jest kluczowe dla uzyskania wiarygodnych wyników. Obejmuje ono stosowanie specjalnej diety niskoresztkowej, która polega na unikaniu produktów bogatych w błonnik, takich jak owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe i orzechy. Zamiast tego zaleca się spożywanie lekkostrawnych potraw, takich jak białe pieczywo, biały ryż, chude mięso i ryby. Ponadto, pacjent powinien przyjmować preparaty przeczyszczające, co ma na celu oczyszczenie jelita grubego z resztek pokarmowych.

Ważne jest dokładne przestrzeganie zaleceń lekarza w zakresie przygotowania do badania, aby zwiększyć jego skuteczność i bezpieczeństwo. Podczas badania pacjent zazwyczaj otrzymuje sedację, co pozwala na zminimalizowanie dyskomfortu. Kolonoskopia trwa zwykle od 30 minut do godziny, w zależności od indywidualnych warunków pacjenta i konieczności przeprowadzenia dodatkowych procedur, takich jak usunięcie polipów czy pobranie wycinków do badania histopatologicznego.

Ryzyka i możliwe powikłania kolonoskopii

Kolonoskopia jest generalnie bezpiecznym badaniem, ale istnieją pewne ryzyka i możliwe powikłania.  Należą do nich:

• krwawienie, szczególnie po usunięciu polipów,
• perforacja ściany jelita,
• reakcje na sedację,
• infekcje.

Ważne jest, aby pacjenci byli świadomi tych zagrożeń i omówili je z lekarzem przed przystąpieniem do badania.

Alternatywne metody diagnostyczne

Istnieją również alternatywne metody diagnostyczne, które mogą być stosowane zamiast kolonoskopii. Należy do nich kapsułkowa endoskopia jelita grubego, która polega na połknięciu małej kapsułki wyposażonej w kamerę, umożliwiającej obrazowanie jelita bez potrzeby wprowadzania endoskopu. Inne metody to wirtualna kolonoskopia (tomografia komputerowa) oraz rektoskopia. Każda z tych metod ma swoje zalety i ograniczenia, dlatego wybór odpowiedniej metody powinien być omówiony z lekarzem.

Częstotliwość wykonywania kolonoskopii w ramach badań przesiewowych

Kolonoskopia jest kluczowym badaniem w profilaktyce raka jelita grubego, a wiek jej rozpoczęcia oraz częstotliwość powtarzania zależą od indywidualnego ryzyka pacjenta.

Zgodnie z aktualnymi zaleceniami medycznymi:

• dla osób o przeciętnym ryzyku zaleca się rozpoczęcie badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego od 50. roku życia,
• w przypadku osób o podwyższonym ryzyku, takich jak ci z wywiadem rodzinnym raka jelita grubego, badania mogą być zalecane wcześniej,
• zwykle badania przesiewowe wykonuje się co 10 lat,
• częstotliwość może się różnić w zależności od wyników poprzednich badań i innych czynników ryzyka.

Funkcje diagnostyczne i terapeutyczne kolonoskopii

Kolonoskopia, poza funkcją diagnostyczną, pełni funkcję terapeutyczną. Możliwość tamowania krwawień z końcowego odcinka przewodu pokarmowego, usuwania ciał obcych (niedrożność mechaniczna jelita grubego) i zalegających mas kałowych są istotnymi zaletami tej procedury. Kolonoskopia pozwala na wyjaśnienie i leczenie przyczyn licznych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, dzięki czemu jest narzędziem, po które gastrolodzy często sięgają w swojej codziennej praktyce lekarskiej.

Ważnym aspektem terapeutycznym kolonoskopii jest również możliwość wykonania zabiegów, takich jak polipektomia, która polega na usunięciu polipów jelita grubego. Usunięcie tych zmian może zapobiec ich przekształceniu się w nowotwory złośliwe, co stanowi istotny element prewencji raka jelita grubego.