Jedna kolonoskopia może uchronić przed zgonem na raka jelita grubego

Każdego roku z powodu raka jelita grubego umiera prawie 10,5 tysięcy Polaków. Według danych LSI (Lubelskiego Serwisu Informacyjnego), tylko w województwie lubelskim w ciągu ostatnich 11 lat z powodu nowotworu jelita grubego zmarło ponad 5 tys. osób.

Nowotwór jelita grubego diagnozuje się u ok. 400 tys. mieszkańców Unii Europejskiej rocznie. Pod względem liczby wywoływanych zgonów ustępuje tylko rakowi płuc – najbardziej śmiertelnemu nowotworowi w Unii. To tragiczne tym bardziej, że wykryty we wczesnym stadium przeważnie daje szansę na pełne wyleczenie.

Dotyczy to osób, u których ryzyko zachorowania jest związane z wiekiem, a nie z genetycznymi uwarunkowaniami, wymagającymi szczególnego nadzoru. Według ekspertów wystarczy raz w życiu poddać się kolonoskopii przesiewowej, by wyeliminować ryzyko zgonu na raka jelita grubego.

Kolonoskopia w profilaktyce raka jelita grubego

Dzięki profilaktycznej kolonoskopii lekarze mogą wykryć i usunąć łagodne zmiany, co zmniejsza ryzyko zachorowania na raka aż o 60-90%. Owe zmiany, nazywane polipami lub gruczolakami, mogłyby z czasem przekształcić się w raka, a ten, jak twierdzi prof. Jarosław Reguła, kierownik Kliniki Gastroenterologii Onkologicznej CO w Warszawie, może rozwijać się przez kilkanaście lat. Co jest szczególnie istotne – podobnie jak polipy, nowotwór we wczesnym stadium przeważnie nie powoduje żadnych objawów.

Obecnie podkreśla się również znaczenie jakości wykonania badania. Według aktualnych wytycznych europejskich, skuteczność kolonoskopii zależy m.in. od tego, jak dokładnie lekarz obejrzy całą długość jelita oraz ile czasu poświęci na wycofywanie endoskopu. Im wyższy wskaźnik wykrywania polipów u danego specjalisty, tym mniejsze ryzyko, że nowotwór pozostanie niezauważony.

Warto też pamiętać, że rozwój technologii umożliwia stosowanie nowych metod wspierających kolonoskopię, takich jak endoskopia wysokiej rozdzielczości czy wspomaganie sztuczną inteligencją, które zwiększają szanse na wykrycie najmniejszych zmian.

Przygotowanie do badania polega przede wszystkim na oczyszczeniu jelita. Pacjent musi stosować specjalną dietę i przyjąć środki przeczyszczające. Dobre przygotowanie ma ogromne znaczenie dla jakości badania i skuteczności wykrywania zmian.

Korzyści wynikające z kolonoskopii profilaktycznej:

• Wczesne wykrycie i usunięcie polipów
• Zmniejszenie ryzyka zachorowania nawet o 90%
• Możliwość całkowitego wyleczenia we wczesnym stadium
• Ograniczenie śmiertelności z powodu raka jelita grubego

Bezpłatne programy przesiewowe

W ramach programu, prowadzonego w Polsce od 2000 roku, oferuje się społeczeństwu bezpłatną profilaktyczną kolonoskopię. Pacjenci są rekrutowani według dwóch systemów: do osób w wieku 55-64 lata wysyła się imienne zaproszenia na badania. 6% ludzi w tej grupie wiekowej jest zagrożonych rozwojem raka, a u co najmniej 25% osób występują polipy.

Drugą metodą jest tzw. system oportunistyczny, według którego chętni w wieku 50-65 lat zgłaszają się samodzielnie lub z polecenia lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Osoby te nie mają objawów, które mogłyby świadczyć o obecności raka jelita grubego (m.in. biegunka lub zaparcia występujące bez znanej przyczyny w ciągu ostatnich kilku miesięcy, krew w kale, a także chudnięcie bądź anemia o niewyjaśnionym podłożu). Ci, którzy odczuwają tego typu dolegliwości, powinni zgłosić się na badania diagnostyczne finansowane przez NFZ.

W ostatnich latach Ministerstwo Zdrowia rozszerza działania informacyjne, aby zwiększyć świadomość pacjentów. Jednym z problemów w Polsce wciąż pozostaje niska zgłaszalność – część pacjentów rezygnuje z badania z powodu obaw przed dyskomfortem lub wstydem. Dlatego coraz częściej podkreśla się możliwość wykonania kolonoskopii w sedacji (podaniem leków uspokajających), co znacznie poprawia komfort pacjenta.

Eksperci zaznaczają, że udział w programach przesiewowych przekłada się bezpośrednio na zmniejszenie liczby zgonów. Kraje, które od lat konsekwentnie realizują szerokie programy badań profilaktycznych, notują wyraźny spadek zachorowalności na raka jelita grubego.

Do najczęstszych powodów rezygnacji z kolonoskopii należą obawy przed bólem i wstyd. Coraz częściej jednak podkreśla się, że badanie może być przeprowadzone w warunkach maksymalnego komfortu, co zmniejsza bariery psychologiczne.

Czynniki ryzyka raka jelita grubego

Według badań zespołu prof. Reguły, ryzyko zachorowania na zaawansowane zmiany przedrakowe jest dwukrotne wyższe u mężczyzn. Kolejnym czynnikiem jest wiek – liczba przypadków tego nowotworu jest największa wśród ludzi po 65. roku życia. Dlatego warto pamiętać, że dla osób powyżej 55. roku życia profilaktyczna kolonoskopia jest bezpłatna. Obecnie wykonuje ją ponad 80 placówek na terenie całej Polski.

Do czynników zwiększających ryzyko należy również otyłość, brak aktywności fizycznej, dieta uboga w błonnik, a bogata w czerwone mięso i tłuszcze zwierzęce. Istotne znaczenie ma także palenie tytoniu i nadmierne spożywanie alkoholu.

Według najnowszych badań, obserwuje się także wzrost liczby przypadków raka jelita grubego wśród osób młodszych niż 50 lat. Zjawisko to budzi niepokój w środowisku medycznym i prowadzi do dyskusji nad możliwością obniżenia wieku rozpoczęcia badań przesiewowych, szczególnie u osób z dodatkowymi czynnikami ryzyka.

Najważniejsze czynniki ryzyka raka jelita grubego:

• Płeć męska i wyższe ryzyko zmian przedrakowych
• Wiek powyżej 65. roku życia
• Otyłość i brak aktywności fizycznej
• Dieta uboga w błonnik, bogata w mięso
• Palenie papierosów i nadużywanie alkoholu
• Rodzinne predyspozycje genetyczne

Zdrowa dieta, aktywność fizyczna oraz unikanie używek mają kluczowe znaczenie w zmniejszaniu ryzyka rozwoju raka jelita grubego. Profilaktyka stylu życia jest uzupełnieniem badań przesiewowych i wspiera ochronę zdrowia całej populacji.