Wole guzkowe tarczycy (struma nodosa)

Wole guzkowe nietoksyczne (łac. struma nodosa non-toxica), inaczej wole obojętne, to jedno z najczęstszych schorzeń tarczycy. Diagnozuje się je, gdy w badaniu palpacyjnym lub USG stwierdza się obecność jednego lub więcej guzków w obrębie gruczołu tarczowego, a badania laboratoryjne (głównie poziom TSH) wskazują na prawidłową czynność hormonalną tarczycy. Oznacza to, że guzki nie produkują nadmiernej ilości hormonów.

Problem jest powszechny, zwłaszcza na terenach z niedoborem jodu. Chociaż w Polsce, dzięki wprowadzeniu obowiązkowego jodowania soli, problem wola endemicznego został w dużej mierze opanowany, guzki tarczycy nadal są częstym znaleziskiem, szczególnie u kobiet i osób starszych.

Wole guzkowe – objawy i przyczyny

Wole guzkowe obojętne bardzo często przez długi czas nie daje żadnych objawów i jest wykrywane przypadkowo podczas USG szyi lub innych badań. Gdy gruczoł tarczowy znacznie się powiększa, mogą pojawić się tzw. objawy uciskowe.

Do najczęstszych objawów należą:

• uczucie ucisku, guli w gardle,
• trudności w połykaniu (dysfagia),
• problemy z oddychaniem, duszność, zwłaszcza w pozycji leżącej,
• chrypka (wynikająca z ucisku na nerw krtaniowy wsteczny),
• widoczne powiększenie obwodu szyi, stanowiące problem kosmetyczny.

Główną historyczną przyczyną wola guzkowego był niedobór jodu w diecie. Obecnie do najważniejszych czynników ryzyka zalicza się predyspozycje genetyczne, płeć żeńską, wiek, a także przebyte napromienianie okolicy szyi w przeszłości. Palenie tytoniu również jest uznanym czynnikiem ryzyka, ponieważ zawarte w dymie tiocyjaniany utrudniają wychwyt jodu przez tarczycę.

Diagnostyka wola guzkowego obojętnego

Kluczowym elementem diagnostyki jest dokładne badanie lekarskie oraz badania dodatkowe.

Standardowy proces diagnostyczny obejmuje:

• Badania laboratoryjne: Podstawowym badaniem jest oznaczenie stężenia TSH (tyreotropiny) w surowicy krwi. Prawidłowy wynik potwierdza, że wole jest obojętne (nietoksyczne).
• USG tarczycy: To fundamentalne badanie obrazowe, które pozwala na precyzyjną ocenę wielkości tarczycy, liczby, rozmiaru i charakteru guzków. Ultrasonografista ocenia cechy, które mogą sugerować złośliwy charakter zmiany (np. mikrozwapnienia, nieregularne granice, wzmożony przepływ krwi).
• Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BACC): Jest to badanie decydujące w przypadku wykrycia podejrzanych guzków w USG. Polega na pobraniu komórek z guzka i ich ocenie pod mikroskopem w celu wykluczenia lub potwierdzenia nowotworu złośliwego.

Leczenie wola guzkowego

Postępowanie w przypadku wola guzkowego obojętnego zależy od wielkości wola, obecności objawów uciskowych i wyniku biopsji. Możliwe są trzy główne ścieżki terapeutyczne.

Obserwacja

Jeśli guzki są małe, łagodne w biopsji i nie powodują żadnych dolegliwości, najczęściej zaleca się jedynie regularne monitorowanie (USG i TSH co 12-24 miesiące).

Leczenie operacyjne (tyreoidektomia)

Zabieg chirurgiczny jest metodą z wyboru w przypadku dużego wola powodującego objawy uciskowe, podejrzenia lub potwierdzenia raka w biopsji, a także ze względów kosmetycznych. W zależności od rozległości zmian, wykonuje się usunięcie jednego płata (hemityreoidektomia) lub, co obecnie jest standardem w chorobie obustronnej, całkowite usunięcie tarczycy. Eliminuje to ryzyko nawrotu wola i ułatwia monitorowanie pooperacyjne.

Metody alternatywne

U pacjentów, którzy mają przeciwwskazania do operacji lub jej nie akceptują, stosuje się leczenie alternatywne. Do niedawna główną opcją było leczenie jodem radioaktywnym (131I), które prowadzi do stopniowego zmniejszenia objętości wola. Obecnie coraz większe znaczenie zyskują nowoczesne, małoinwazyjne metody termoablacji. Polegają one na zniszczeniu tkanki guzka od wewnątrz za pomocą wysokiej temperatury.

Do najpopularniejszych należą:

• ablacja prądem o częstotliwości radiowej (RFA),
• ablacja laserowa (LA).

Metody te pozwalają na znaczną redukcję objętości guzka i ustąpienie objawów uciskowych bez konieczności operacji i znieczulenia ogólnego, stanowiąc przełom w leczeniu łagodnych, objawowych guzków tarczycy.