Zaćma - czynniki ryzyka

Początkowe objawy zaćmy są najczęściej dyskretne i często bagatelizowane przez pacjentów. Zazwyczaj wśród objawów dominuje przymglenie obrazu i gorsza ostrość wzroku, a także postępujące zmniejszenie wyrazistości kolorów. Stopniowe narastanie tych symptomów przez lata doprowadza ostatecznie do tego, że pacjent widzi tylko ostre źródła światła. Istnieją jednak pewne czynniki zwiększające ryzyko rozwoju zaćmy i u osób predysponowanych powinny wyostrzyć czujność na wystąpienie pierwszych objawów.

Czynniki ryzyka zaćmy

Wśród czynników ryzyka zaćmy należy wymienić wiek. Powolny proces starzenia się całego organizmu dotyczy także samego narządu wzroku, w tym znajdującej się w nim soczewki oka. Starszy wiek, szczególnie powyżej 60-70 rż., zwiększa ryzyko zaćmy. Tak powstała zaćma nazywana jest zaćmą starczą. Nie ma na dzień dzisiejszy pewnego sposobu, by zapobiec powstaniu zaćmy starczej, choć pojawiają się doniesienia o korzystnym wpływie diety bogatej w przeciwutleniacze.

Ważne czynniki hormonalne i metaboliczne to:

• Zaburzenia endokrynologiczne, np. cukrzyca typu 1 i 2, powodujące zmętnienie soczewki
• Zespół metaboliczny, obejmujący otyłość, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, insulinooporność
• choroby tarczycy, w tym tężyczka, mogąca powodować zmiany zwyrodnieniowe soczewki

Zaćma wrodzona i genetyczna

U pacjentów z tężyczką, powstałą np. w wyniku przypadkowego usunięcia przytarczyc podczas operacji tarczycy, dochodzić może do rozwoju tzw. zaćmy tężyczkowej. Jest to najczęściej drobnopunktowe zwyrodnienie soczewki.

Galaktozemia jest chorobą genetyczną, której przyczyną jest defekt enzymatyczny, polegający na niemożności przekształcania galaktozy w glukozę. Galaktozemia zwiększa ryzyko rozwoju zaćmy. Wczesne rozpoznanie tej choroby u noworodków pozwala uniknąć groźnych powikłań wzroku. Warto dodać, że istnieją także inne formy zaćmy wrodzonej, które mogą wynikać z mutacji genetycznych lub infekcji wewnątrzmacicznych (np. różyczki wrodzonej). W takich przypadkach konieczna jest szybka interwencja okulistyczna.

Leki i choroby przewlekłe

Przewlekła terapia sterydami, np. deksametazonem stosowanym w chorobach autoimmunologicznych, także zwiększa ryzyko rozwoju zaćmy. Zmętnienie soczewki oka może powodować również stosowanie leków takich jak amiodaron, busulfan, chlorpromazyna czy niektóre złote preparaty używane w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów.

Styl życia a rozwój zaćmy

Elementy stylu życia wpływające na ryzyko zaćmy:

• Długotrwałe przebywanie na słońcu i ekspozycja na promieniowanie UVB
• brak stosowania okularów przeciwsłonecznych z filtrami UV
• przebyte urazy gałki ocznej
• narażenie na zanieczyszczenia powietrza w dużych miastach
• palenie tytoniu oraz nadmierne spożycie alkoholu

W ostatnich latach coraz częściej analizuje się także wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie oczu. Związki toksyczne w smogu mogą przyspieszać proces starzenia się soczewki, zwłaszcza u osób mieszkających w dużych miastach.

Dodatkowo na ryzyko zaćmy wpływa palenie tytoniu, które nasila stres oksydacyjny, a także nadmierne spożywanie alkoholu, mogące zaburzać metabolizm soczewki i zwiększać prawdopodobieństwo jej zmętnienia.