Jak przygotować się do badania tomografii komputerowej

Badanie tomografii komputerowej wykorzystuje promienie rentgenowskie w obrazowaniu kolejnych warstw struktur anatomicznych. Tomogram jest wynikiem, złożonym z kilkuset do kilku tysięcy przekrojów. Liczba obrazów przy jednoczesnym TK klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy w fazie tętniczej dla grubości warstwy 2mm sięga nawet 1500. Dostępne jest również obrazowanie 3D, uwidaczniające przestrzenną budowę narządów. 

W Polsce w ostatnich latach nastąpił duży postęp w zakresie dostępności urządzeń do TK. Pomimo poprawy wartości wskaźników liczby aparatów, przypadającej na 1 mln mieszkańców naszego kraju, w dalszym ciągu nie dorównują one krajom Europy Zachodniej. Dane z 2021 r. to 15 aparatów na 1 mln mieszkańców, porównując do roku 2013 było to 12,2 aparatów na 1 mln mieszkańców. Pod względem liczby tomografów komputerowych przypadających na 1 milion mieszkańców zajmujemy 14. miejsce w Unii Europejskiej.

Dlaczego przygotowanie do tomografii komputerowej jest ważne?

Przygotowanie do badania tomografem komputerowym jest kluczowe, aby zapewnić dokładność badania, bezpieczeństwo pacjenta oraz wiarygodność wyników. Odpowiednie przygotowanie, takie jak pozostanie na czczo w przypadku badania z kontrastem, pozwala uniknąć zakłóceń obrazu, które mogłyby wynikać z obecności pokarmu w żołądku.

Ważne jest również wcześniejsze poinformowanie lekarza o ewentualnych alergiach, chorobach nerek czy ciąży, aby zminimalizować ryzyko powikłań, szczególnie przy podawaniu kontrastu.

Dodatkowo przestrzeganie zaleceń dotyczących pozycji ciała i unikania ruchu podczas badania zapobiega powstawaniu artefaktów, które mogłyby zniekształcić obraz i utrudnić diagnozę. Przygotowanie ma również na celu usprawnienie samej procedury, dzięki czemu badanie przebiega bez zakłóceń i nie wymaga powtórzeń, co oszczędza czas zarówno pacjenta, jak i personelu medycznego.

Przygotowanie do badania TK bez kontrastu?

Przygotowanie do badania tomograficznego bez kontrastu jest proste i nie wymaga dużych zmian w codziennych czynnościach pacjenta. Przed badaniem można normalnie spożywać posiłki i pić płyny, ponieważ nie ma konieczności bycia na czczo, chyba że lekarz zaleci inaczej. Ważne jest jednak, aby ubrać się w wygodne, luźne ubrania, pozbawione metalowych elementów, takich jak guziki, zamki czy klamry, które mogłyby zakłócić obrazowanie.

Przed wejściem do pracowni należy również zdjąć metalowe przedmioty, takie jak zegarki, biżuteria, paski czy okulary, aby nie wpłynęły na jakość uzyskanych zdjęć.

Pacjent powinien poinformować lekarza o swoim stanie zdrowia, zwłaszcza jeśli jest w ciąży, miał wcześniej wykonywane badania obrazowe lub cierpi na przewlekłe schorzenia. W trakcie badania kluczowe jest zachowanie nieruchomej pozycji, co pozwala na uzyskanie wyraźnych i dokładnych obrazów. Dzięki tym prostym krokom badanie przebiega sprawnie, a uzyskane wyniki są precyzyjne.

Przygotowanie do tomografii komputerowej z kontrastem

Pacjenci, wysyłani na badanie tomografii komputerowej ze środkiem cieniującym, otrzymują skierowanie na oznaczenie parametrów czynności nerek (kreatynina) oraz tarczycy (TSH). W przypadku wcześniejszych badań należy dostarczyć ich wyniki, poinformować o wszystkich aktualnych i przewlekłych chorobach, uczuleniach na leki lub środki kontrastowe. Gdy istnieje taka możliwość należy także pokazać karty informacyjne z pobytów w szpitalu. Obowiązkiem lekarza jest wykluczyć ciążę, wyjaśnić wątpliwości odnośnie możliwych działań niepożądanych. Profilaktycznie kobietom poleca się badanie do 10 dnia cyklu miesiączkowego, aby zapobiec napromienieniu w bardzo wczesnej ciąży.

W dniu badania osoba diagnozowana zgłasza się na czczo (co najmniej 6h od ostatniego posiłku). Przyjmowanych przewlekle leków nie odstawia się. Na 15-20 minut przed rozpoczęciem procedury pacjent wypełnia specjalnie przygotowaną ankietę i podpisuje zgodę, jednocześnie zapoznając się z listą możliwych powikłań po środkach kontrastowych.

W trakcie TK nie trzeba się rozbierać, ale dobrze jest przygotować się do tomografii komputerowej, zakładając ubrania pozbawione metalowych elementów, gdyż mogą one zakłócić obraz tomogramu. Podkreśla się rolę dobrego nawodnienia pacjenta jako elementu protekcyjnego w stosunku do nerek. Zalecane jest wcześniejsze wypicie 1 litra wody niegazowanej. Unikać należy natomiast mocnej herbaty, kawy lub napojów wysoko słodzonych typu coca-cola.

Kontrast jodowy podaje się do założonego wkłucia dożylnego, a krótko po wstrzyknięciu możliwe jest pojawienie odruchu wymiotnego, uczucia ciepła lub parcia na mocz. O wszystkich niepokojących objawach niezwłocznie informuje się personel nadzorujący.

Po badaniu metodą tomografii komputerowej pozostawia się pacjentowi jeszcze na 20-30 minut wkłucie, żeby w razie dekompensacji móc sprawnie zareagować. Brak alarmujących symptomów pozwala zwolnić badanego do domu z zaleceniem picia dużej ilości (2,5l) wody niegazowanej w ciągu najbliższych 24h. 

Dawka pochłonięta promieniowania w TK odpowiada nawet kilkuset zdjęciom RTG. Lekarze w swoim postępowaniu zawsze kierują się zasadą ograniczania zbędnych badań i mają na uwadze dobro pacjenta. W pewnych sytuacjach jednak korzyści z pełnej diagnostyki radiologicznej przewyższają ryzyko, związane pochłonięciem większej dawki promieniowania (stany nagłe, politrauma).

Jakie ubranie wybrać na badanie TK?

Na badanie tomograficzne najlepiej założyć wygodne, luźne ubranie, które nie zawiera metalowych elementów, takich jak guziki, zamki, sprzączki czy fiszbiny w bieliźnie. Metalowe elementy mogą zakłócić działanie aparatu i wpłynąć na jakość obrazów, dlatego ich unikanie jest niezwykle ważne. Najlepszym wyborem będą ubrania wykonane z miękkich, naturalnych materiałów, na przykład bawełniana koszulka i spodnie dresowe. W niektórych placówkach pacjent może być poproszony o przebranie się w jednorazowy fartuch medyczny, dlatego warto być przygotowanym na taką możliwość.

Przed badaniem należy również zdjąć wszystkie metalowe dodatki, takie jak zegarki, biżuteria, okulary czy paski, a także spinki do włosów, które również mogą wpłynąć na jakość uzyskanych obrazów. Jeśli badanie dotyczy głowy lub szyi, warto zrezygnować z makijażu i kosmetyków, takich jak pudry czy lakiery do włosów, które mogą zawierać drobinki metalu zakłócające obrazowanie.

Przeciwwskazania do tomografii komputerowej

Przeciwwskazania do TK dotyczą głównie sytuacji, w których badanie może wiązać się z ryzykiem dla zdrowia pacjenta. Głównym przeciwwskazaniem jest ciąża, ponieważ promieniowanie rentgenowskie może być szkodliwe dla rozwijającego się płodu.

Kolejnym ograniczeniem może być klaustrofobia, która utrudnia leżenie w nieruchomej pozycji w urządzeniu, choć w takich przypadkach można zastosować leki uspokajające. Ostateczną decyzję o wykonaniu badania podejmuje lekarz, analizując potencjalne ryzyko i korzyści dla pacjenta.

Co zabrać ze sobą na badanie tomografii komputerowej?

Na badanie tomografii komputerowej (TK) należy zabrać ze sobą kilka ważnych dokumentów i rzeczy, które ułatwią jego przeprowadzenie oraz umożliwią prawidłową interpretację wyników. Przede wszystkim trzeba mieć:

• skierowanie na badanie wystawione przez lekarza prowadzącego,
• dowód tożsamości, który pozwoli na weryfikację danych pacjenta.

Jeśli badanie wykonuje się z kontrastem, konieczne jest dostarczenie aktualnych wyników badania poziomu kreatyniny, aby ocenić funkcję nerek, oraz ewentualnie TSH, jeśli istnieją podejrzenia problemów z tarczycą.

Warto również zabrać wcześniejsze wyniki badań obrazowych, takich jak TK, RTG, MRI czy USG, a także wyniki badań laboratoryjnych, jeśli są one istotne dla oceny stanu zdrowia. Dodatkowo pomocne będą karty informacyjne z pobytów w szpitalu oraz dokumentacja dotycząca aktualnych i przewlekłych chorób. Należy również poinformować personel o ewentualnych alergiach, szczególnie na środki kontrastowe lub leki.