Metody leczenia bezdechu sennego

Obturacyjny bezdech senny (OBS) to poważne schorzenie, które polega na wielokrotnym występowaniu w czasie snu epizodów zatrzymania (bezdech) lub znacznego spłycenia oddechu (hipowentylacja). Dochodzi do nich na skutek zwężenia lub całkowitego zamknięcia dróg oddechowych na poziomie gardła. Epizody te, trwające co najmniej 10 sekund, prowadzą do niedotlenienia organizmu i częstych, nieświadomych wybudzeń, które niszczą prawidłową architekturę snu.

Objawy bezdechu sennego – nocne i dzienne

Choroba manifestuje się szeregiem objawów, które można podzielić na te występujące w nocy i w ciągu dnia. Kluczowa jest tutaj obserwacja partnera lub partnerki, ponieważ pacjent często nie jest świadomy problemów z oddychaniem w nocy.

Typowe objawy nocne

• 
  Głośne, nieregularne chrapanie, przerywane nagłymi, niepokojącymi momentami ciszy (epizodami bezdechu).
• Niespokojny, przerywany sen z gwałtownymi, głośnymi westchnięciami lub parsknięciami po zakończeniu bezdechu.
• Nagłe wybudzenia z uczuciem duszenia się lub braku powietrza.
• Nadmierne pocenie się podczas snu.
• Konieczność częstego oddawania moczu w nocy (nykturia).

Typowe objawy dzienne (wynikające ze złej jakości snu)

• Nadmierna senność w ciągu dnia – zasypianie w nieodpowiednich sytuacjach (np. podczas oglądania telewizji, czytania, a nawet prowadzenia samochodu).
• Poranne bóle głowy i uczucie zmęczenia mimo przespanej nocy.
• Problemy z koncentracją, pamięcią i drażliwość.
• Spadek libido i zaburzenia erekcji.

Przyczyny i diagnostyka bezdechu sennego

U podłoża choroby leżą czynniki anatomiczne i styl życia. Do najczęstszych przyczyn należą:

• Otyłość i nadwaga – nadmiar tkanki tłuszczowej w okolicy szyi zwęża drogi oddechowe.
• Nieprawidłowości w budowie anatomicznej – skrzywiona przegroda nosowa, przerost migdałków podniebiennych, długa i wiotka budowa podniebienia miękkiego, mała, cofnięta żuchwa.
• Wiek i płeć – ryzyko rośnie z wiekiem, a choroba częściej dotyka mężczyzn.
• Spożywanie alkoholu (zwłaszcza przed snem) i stosowanie leków nasennych, które zwiotczają mięśnie gardła.
• Palenie tytoniu, które powoduje obrzęk i stan zapalny dróg oddechowych.

Złotym standardem w diagnostyce bezdechu sennego jest badanie polisomnograficzne (PSG). Jest to całonocne badanie snu, podczas którego monitoruje się wiele parametrów, m.in. czynność mózgu (EEG), ruchy gałek ocznych (EOG), napięcie mięśni (EMG), przepływ powietrza przez drogi oddechowe, ruchy klatki piersiowej, tętno i saturację (poziom tlenu we krwi). Uproszczoną wersją tego badania, którą można wykonać w domu, jest poligrafia.

Leczenie bezdechu sennego – od zmian stylu życia po CPAP

Terapia bezdechu sennego jest kompleksowa i zależy od stopnia nasilenia choroby. Podstawą jest edukacja chorego i modyfikacja stylu życia. U pacjentów z nadwagą lub otyłością redukcja masy ciała o 10% może zmniejszyć liczbę bezdechów nawet o 50%. Kluczowe jest również unikanie spania na wznak (pomocne może być wszycie piłeczki w plecy piżamy), rezygnacja z alkoholu i leków nasennych oraz zaprzestanie palenia.

U pacjentów z łagodną i umiarkowaną postacią OBS, zwłaszcza gdy przyczyną jest cofnięta żuchwa, stosuje się specjalne aparaty wewnątrzustne. Zakładane na noc, wysuwają żuchwę do przodu, co zwiększa przestrzeń w gardle i zapobiega zapadaniu się języka.

Złotym standardem w leczeniu umiarkowanej i ciężkiej postaci OBS jest terapia stałym dodatnim ciśnieniem w drogach oddechowych (CPAP). Pacjent na czas snu zakłada na nos (lub nos i usta) maskę połączoną z niewielkim aparatem, który wtłacza powietrze pod ciśnieniem. Wytworzona w ten sposób "poduszka powietrzna" utrzymuje drożność dróg oddechowych, zapobiegając bezdechom. Nowoczesne aparaty (np. auto-CPAP, BiPAP) automatycznie dostosowują ciśnienie do potrzeb pacjenta, co znacznie zwiększa komfort terapii.

Leczenie operacyjne i nowe terapie

U pacjentów, u których występuje konkretna, możliwa do skorygowania przyczyna anatomiczna, można rozważyć leczenie operacyjne. Może ono obejmować septoplastykę (korekcję przegrody nosa), tonsillektomię (usunięcie migdałków), czy zabiegi na podniebieniu miękkim (np. uwulopalatofaryngoplastyka - UPPP). Celem tych operacji jest poszerzenie dróg oddechowych.

Najnowszą i bardzo obiecującą metodą leczenia ciężkiej postaci OBS u pacjentów nietolerujących CPAP jest stymulacja nerwu podjęzykowego. Pacjentowi wszczepia się pod skórę niewielki stymulator (podobny do rozrusznika serca), który w czasie snu wysyła impulsy do nerwu podjęzykowego. Powoduje to rytmiczne wysuwanie języka do przodu, co utrzymuje drożność gardła. Metoda ta jest już dostępna i refundowana w niektórych krajach, a jej skuteczność w wyselekcjonowanej grupie pacjentów jest bardzo wysoka.

Skuteczne leczenie bezdechu sennego wymaga współpracy pacjenta z lekarzem i regularnego monitorowania efektów. Nowoczesne technologie, takie jak telemedycyna, umożliwiają zdalne odczytywanie danych z aparatów CPAP i dostosowywanie terapii do bieżących potrzeb pacjenta, co znacznie ułatwia prowadzenie leczenia.