Rodzaje soczewek stosowanych w leczeniu zaćmy

Zaćma, zwana też kataraktą, to choroba rozwijająca się głównie u osób starszych (chociaż nie tylko), której istotą jest powolne odkładanie się złogów białkowych na soczewce oka, a w rezultacie jej stopniowe mętnienie i utrata przejrzystości. Zaawansowana zaćma może całkowicie uniemożliwić choremu widzenie. Jak podkreślają lekarze, rozwoju zaćmy nie da się powstrzymać środkami farmakologicznymi, a jedyną w pełni skuteczną metodą leczenia jest zabieg operacyjny. Najczęściej polega on na rozbiciu zmętniałej soczewki przy użyciu ultradźwięków (tzw. fakoemulsyfikacja).

Rozdrobnione złogi usuwane są następnie przez chirurga narzędziami wprowadzanymi przez mikronacięcia w rogówce, a na ich miejsce wszczepiona zostaje sztuczna soczewka wewnątrzgałkowa.

Soczewki wewnątrzgałkowe – podstawowe informacje

Soczewka wewnątrzgałkowa (ang. intraocular lens, IOL) to soczewka wykonana z tworzywa sztucznego i zależnie od rodzaju posiadająca właściwości skupiające lub rozpraszające promienie świetlne. Najczęściej stosowane modele soczewek zbudowane są z okrągłej części środkowej i z dwóch ramion (tzw. haptenów), których zadaniem jest utrzymanie soczewki we właściwej pozycji.

Materiały stosowane w produkcji soczewek

Obecnie stosowane są głównie tzw. soczewki rozwijalne o średnicy części optycznej 5,5–6,5 mm. Wykonane z elastycznego materiału na bazie silikonu, hydrożelu lub akrylu, mogą być zwinięte i wszczepione pod rogówkę przez nacięcie o szerokości ok. 2 mm. Starszym, choć wciąż stosowanym rozwiązaniem są soczewki sztywne wykonane z PMMA (polimetylometakrylan) – ponieważ nie jest możliwe ich zwinięcie, nacięcie niezbędne do wszczepienia tej soczewki wynosi około 6,5 mm.

Fizyczne właściwości materiału, z którego wykonana została soczewka, mają bezpośrednie przełożenia na jej biokompatybilność z tkankami oka oraz przebieg leczenia pooperacyjnego.

Nowoczesne rozwiązania – soczewki EDoF

W 2024 roku pojawiły się na rynku nowoczesne soczewki typu EDoF (Extended Depth of Focus), które oferują zwiększoną głębię ostrości i są uznawane za kompromis między soczewkami jedno- i wieloogniskowymi.

Zapewniają one bardziej płynne przejście widzenia między dalią i pośrednią odległością, a jednocześnie minimalizują ryzyko efektu halo i olśnień nocnych. Soczewki EDoF mogą być dobrym wyborem dla pacjentów z aktywnym stylem życia, dla których ważne jest komfortowe widzenie bez okularów na co dzień.

Rodzaje soczewek do leczenia zaćmy

Przeprowadzając zabieg usunięcia zaćmy i wszczepienia sztucznej soczewki oka, dąży się jednocześnie do skorygowania współistniejących wad wzroku, takich jak krótkowzroczność, nadwzroczność lub astygmatyzm. Podział soczewek wygląda w tym ujęciu następująco:

• soczewki jednoogniskowe (tradycyjne) – zapewniają jedno ustalone ognisko, zwykle do postrzegania oddalonych obiektów. Pozwalają uzyskać dobre widzenie do dali, ale nie są zaprojektowane tak, aby przywrócić równocześnie widzenie do bliży oraz pośrednie. Po operacji zaćmy potrzebne będą dodatkowo okulary do bliży, czyli do czytania i pracy przy komputerze aby dobrze widzieć. W przypadku pacjentów z astygmatyzmem usunięcie zaćmy i wszczepienie standardowej soczewki jednoogniskowej nie skoryguje tej wady wzroku i wymagać będzie stosowania okularów zarówno do dali jak i do bliży. Soczewki tego typu są standardem podczas zabiegów w państwowych placówkach, ponieważ jako jedyne podlegają refundacji w ramach NFZ.
• soczewki wieloogniskowe – działają w sposób najbardziej zbliżony do naturalnej, zdrowej soczewki ludzkiego oka, naśladując jej zdolności akomodacyjne. Przywracają prawidłową zdolność widzenia zarówno do dali, do bliży, jak i pośredniego. Po operacji pacjent nie wymaga stosowania dodatkowej korekcji okularowej. Wszczepianie soczewek wieloogniskowych jest niewskazane u osób z astygmatyzmem rogówkowym powyżej 1,0 dioptrii, u osób mających w drugim oku wszczepioną soczewkę jednoogniskową oraz cierpiących na zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) lub choroby rogówki. Niewskazane są również dla zawodowych kierowców, ze względu na możliwość wystąpienia efektu halo (aureoli).
• soczewki toryczne – pozwalają na jednoczesne wyleczenie zaćmy oraz likwidację astygmatyzmu, który korygowany jest poprzez odpowiednio wyprofilowany kształt wszczepianej soczewki. Ich użycie umożliwia uzyskanie dobrego widzenia bez używania okularów z soczewkami cylindrycznymi. Najnowocześniejsze soczewki tego typu (np. AcrySoft ReSTOR Toric firmy Alcon) są jednocześnie soczewkami wieloogniskowymi. Soczewki toryczne zalecane są osobom z astygmatyzmem rogówkowym powyżej 1,0 dioptrii. Przeciwwskazaniami do ich zastosowania są: nieregularny astygmatyzm w centrum rogówki, nieustabilizowany astygmatyzm oraz wszelkie schorzenia rogówki i siatkówki upośledzające czynność wzroku.

Jak dobrać soczewkę do potrzeb pacjenta

Wybór odpowiedniego rodzaju soczewki zależy nie tylko od wady refrakcji, ale także od stylu życia pacjenta, jego oczekiwań co do jakości widzenia po zabiegu oraz możliwości finansowych. Przed zabiegiem pacjent powinien przejść szczegółową kwalifikację okulistyczną, podczas której oceniany jest m.in. stan siatkówki, rogówki i plamki żółtej.

Coraz częściej stosuje się indywidualizację zabiegów – dostępne technologie pozwalają na dopasowanie mocy i rodzaju soczewki do konkretnego oka, także z uwzględnieniem asymetrii między oczami. Nowoczesne urządzenia do biometrii optycznej oraz obrazowania OCT znacząco zwiększają precyzję doboru soczewki, co przekłada się na lepsze wyniki widzenia pooperacyjnego.