Badania kwalifikacyjne do operacyjnego leczenia zaćmy

Zaćma: przyczyny i rodzaje

Soczewka oczna jest strukturą przezroczystą widoczną w obrębie źrenicy, którą otacza torebka. Jest ona, wraz z tęczówką, umieszczona w gałce ocznej. To właśnie zmętnienie owej soczewki nazywamy zaćmą lub kataraktą (od łacińskiego cataracta). Jej objawami są stopniowe, systematyczne osłabianie się ostrości wzroku, mogące prowadzić do utraty widzenia.

Co jednak ważne, jeśli zaćma występuje samodzielnie, chory zachowuje zdolność percepcji światła, nawet jeśli stan chorobowy jest mocno rozwinięty. Gdy więc zapali się mocne światło, soczewka zareaguje na ten bodziec. Ale jeśli przesunie się dłoń przed okiem chorego, jego oko nie wykaże żadnej reakcji.

Jest kilka powodów, które prowadzą do powstawania opisywanego schorzenia. Pierwszym, najczęściej występującym, jest postępowanie procesów starzenia się organizmu i związane z tym zmiany metaboliczne. Mówimy wtedy o tzw. zaćmie starczej. Na jej objawy cierpi około 60% osób po 60. roku życia.

Inne przyczyny zaćmy to:

• urazy oczu,
• mocne stany zapalne błony naczyniowej,
• cukrzyca,
• długotrwałe zażywanie niektórych leków (na przykład kortykosteroidów),
• krótkowzroczność w młodszym wieku.

Zaćma starcza może występować w jednym z trzech rodzajów: zaćma korowa, zaćma podtorebkowa czaszowata, zaćma jądrowa. Inaczej jest przy zaćmie wrodzonej, której specjaliści wyróżniają aż sześć typów, przy czym ostatni jest najczęściej występującym. Pierwszymi z nich są zaćma jądrowa, zaćma całkowita i zaćma błoniasta. Kolejne to natomiast zaćma biegunowa przednia i tylna, zaćma torebkowa przednia i tylna oraz zaćma warstwowa.

Diagnostyka i badania kwalifikacyjne

Diagnoza lekarska zaćmy składa się z kilku etapów. Pierwszym z nich jest wywiad potwierdzający obecność zaburzeń widzenia typowych dla choroby. Kolejne to badanie oka przy użyciu okulistycznego wziernika oraz lampy szczelinowej (biomikroskopu), które poprzedza rozszerzenie źrenicy.

Jeśli katarakta ma już postać dojrzałą, konieczne jest także wykonanie badania ultrasonograficznego w projekcji B, które wykluczy inne choroby oka, takie jak guzy wewnątrzgałkowe czy odwarstwienie siatkówki.

W niektórych przypadkach, aby dokładniej ocenić stan oka, lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak topografia rogówki, pachymetria czy badanie pola widzenia. Te badania pomagają w ocenie ogólnego zdrowia oka i mogą wpływać na planowanie operacji.

Zaćmy nie można leczyć za pomocą farmaceutyków, ponieważ farmaceutyki nie cofają zmętnienia soczewki, a jedynie mogą wspierać zdrowie oka. W większości przypadków konieczne jest wykonanie operacji. Jej przeprowadzenie jest możliwe w każdym stadium choroby, bez względu na wiek pacjenta.

Wskazania do zabiegu

Wskazania do wykonania zabiegu, które podaje Polskie Towarzystwo Okulistyczne, są następujące:

• jednoznaczne stwierdzenie zmętnień soczewki, dokonane poprzez badanie biomikroskopem i oftalmoskopem, po uprzednim rozszerzeniu źrenicy;

• istotny wpływ utraty wzroku na wykonywanie codziennych czynności, który nie może być usunięty przy użyciu okularów korekcyjnych lub kontaktowych soczewek;

• towarzyszące zaćmie choroby oka pochodzenia odsoczewkowego;

• stwarzanie przez zaćmę przeszkody w diagnozie i właściwym leczeniu innych schorzeń ocznych, takich jak jaskra, zwyrodnienia plamki, retinopatia cukrzycowa czy zwyrodnieniowe zmiany obwodu siatkówki;

• podjęcie przez lekarza decyzji o konieczności przeprowadzenia operacji, biorąc pod uwagę obiektywne badanie ostrości wzroku (wykonane za pomocą tablic Snellena) i subiektywną ocenę postępowania utraty wzroku u pacjenta;

• nie kwalifikuje się do operacji pacjentów, którzy posiadają ostrość wzroku lepszą niż 0,8 (z założeniem najlepszej korekcji okularowej). Wyjątkiem są przypadki określone w punkcie czwartym.

Badania kwalifikacyjne do operacji mogą obejmować ocenę ogólnego stanu zdrowia pacjenta, w tym chorób przewlekłych wpływających na znieczulenie i rekonwalescencję. Ważne jest, aby lekarz uwzględnił potencjalne ryzyka i przeciwwskazania do operacji, takie jak obecność niekontrolowanego nadciśnienia, cukrzycy lub innych stanów chorobowych, które mogą wpływać na bezpieczeństwo zabiegu.

Przygotowanie pacjenta do operacji może obejmować przerwanie przyjmowania niektórych leków przed zabiegiem, takich jak leki przeciwzakrzepowe, po konsultacji z lekarzem prowadzącym. Jest to istotne, aby zminimalizować ryzyko krwawienia podczas operacji.

Koszt i czas oczekiwania na operację

Pomimo systematycznego wzrostu liczby wykonywanych operacji zaćmy w Polsce, zapotrzebowanie na ten zabieg wciąż przewyższa możliwości publicznej służby zdrowia. Chociaż w ostatnich latach udało się znacząco zwiększyć liczbę przeprowadzanych procedur, czas oczekiwania na zabieg refundowany przez NFZ nadal bywa długi i w niektórych regionach kraju może sięgać nawet kilku miesięcy. Dlatego pacjenci, którzy chcą szybko odzyskać komfort widzenia, coraz częściej decydują się na leczenie w prywatnych placówkach, gdzie zabieg można wykonać niemal od ręki.

Rozważania dotyczące prywatnej opieki zdrowotnej:

• czas oczekiwania na zabieg może być znacznie krótszy,
• koszt operacji zależy od rodzaju wszczepianej soczewki,
• lokalizacja placówki wpływa na cenę,
• warto rozważyć różne opcje dostępne w ramach prywatnej opieki zdrowotnej.

Przebieg operacji usunięcia zaćmy

Gdy już znamy badania kwalifikacyjne do operacyjnego usunięcia zaćmy i ceny operacji, warto powiedzieć parę słów o samym jej przebiegu. Operacja usunięcia zaćmy trwa krótko (około 20 minut) i, dzięki miejscowemu znieczuleniu, jest zupełnie bezbolesna dla pacjenta. Jej celem jest pozbycie się zmętniałej soczewki oraz zastąpienie jej nowym, syntetycznym odpowiednikiem.

Pierwszy etap (usunięcie chorej soczewki) wykonuje się za pomocą ultradźwięków rozbijających soczewkę. Konieczne jest w tym celu wykonanie minimalnego cięcia (o szerokości 2,2-2,4 mm) przy użyciu fakoemulsyfikatora. Gdy soczewka zostanie rozbita, a jej resztki usunięte, następuje wszczepienie sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej.

Rekonwalescencja po operacji

Co ważne, po wykonaniu operacji usunięcia zaćmy nie jest konieczne zakładanie szwów. Mikrorana zamyka się samodzielnie, co przyspiesza procesy gojenia oraz znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia astygmatyzmu.

Po operacji pacjent zazwyczaj może wrócić do domu tego samego dnia. Ważne jest, aby przestrzegać zaleceń lekarza dotyczących pielęgnacji oka i unikania pewnych czynności przez kilka tygodni, aby zapewnić prawidłowe gojenie.

Konieczne jest monitorowanie pacjenta po operacji w celu wykrycia ewentualnych powikłań, takich jak infekcje czy problemy z gojeniem się rany.