Badanie USG w ortopedii

Badania ultrasonograficzne zaczęły być stosowane w medycynie pod koniec pierwszej połowy XX wieku. Zajmują one ważną pozycję wśród innych metod diagnostyki obrazowej ze względu na fakt, że USG jest techniką nieinwazyjną i niebolesną. Dodatkowo, w razie potrzeby, badanie można powtarzać bez ryzyka szkody dla zdrowia pacjenta.

Przy pomocy fal ultradźwiękowych zobrazować można wnętrze jamy brzusznej, ocenić rozwijający się płód czy funkcję serca. Wymienione stanowią jedynie przykłady wśród szerokiego zakresu możliwości tej techniki.

Aparaty do USG stanowią element wyposażenia niektórych gabinetów ortopedycznych. W tej dziedzinie medycyny technika ta znajduje zastosowanie zarówno w przypadku diagnozowania, jak i leczenia pewnych schorzeń narządu ruchu.

Zastosowanie USG w ortopedii

W gabinetach ortopedycznych leczeni są pacjenci z różnych grup wiekowych - również ci najmłodsi. W przypadku dzieci w Polsce prowadzone są badania przesiewowe w kierunku dysplazji stawu biodrowego. Ocena kończyn dolnych ma w tym wypadku za zadanie odkryć ewentualne zaburzenie i pozwolić w razie potrzeby odpowiednio wcześnie wdrożyć leczenie.

Diagnostyka patologii stawu biodrowego u dzieci przeprowadzana jest przy pomocy właśnie badania USG.

Technika ultrasonografii w ortopedii pozwala na:

• uwidocznienie struktur takich jak mięśnie i więzadła,
• wykrycie procesów zapalnych, obrzęków i naderwań struktur,
• zidentyfikowanie zbiorników płynu, ropni oraz torbieli,
• obrazowanie stawów,
• ocenę stanu łąkotek, ramion, łokci oraz stawów skokowych i biodrowych.

USG w ortopedii stosowane jest zarówno w przypadku przewlekłych dolegliwości ze strony narządu ruchu (takich jak np. ból), jak i w stanach związanych z niedawno przebytym urazem.

USG ortopedyczne stosowane jest również do obrazowania stawów. Najczęściej dokonuje się oceny stawu kolanowego (z uwzględnieniem stanu łąkotek), ramiennego, łokciowego oraz skokowego i biodrowego. Technika pozwala uwidocznić ewentualne zmiany w obrębie powierzchni stawowych, zauważone mogą zostać też ciała obce lub odłamy kostne obecne we wnętrzu jamy stawowej.

USG jest również stosowane w diagnostyce zapalenia stawów, gdzie pozwala na ocenę stanu błony maziowej oraz wykrycie obecności płynu w jamie stawowej.

W ocenie tendinopatii, czyli chorób ścięgien, ultrasonografia umożliwia wizualizację zmian degeneracyjnych, takich jak zgrubienia, zwapnienia czy rozdarcia ścięgien.

Ograniczenia USG

Mimo wielu zalet, ultrasonografia ma też swoje ograniczenia. Badanie USG jest mniej skuteczne w ocenie struktur otoczonych przez kości, co ogranicza jego użyteczność w diagnostyce niektórych schorzeń kostnych. W takich przypadkach mogą być wymagane inne techniki obrazowania, takie jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny.

Nowotwory i choroby kości

Wymienione wcześniej tkanki mogą być objęte procesami nowotworowymi. W przypadku tych schorzeń technika USG również znajduje zastosowanie, gdyż pozwala wykryć rozrosty tkankowe, obejmujące nawet tkankę kostną. Zazwyczaj jednak możliwe jest to w przypadku pojawienia się zmian w okostnej lub w tych typach nowotworów, których jednym z elementów jest tkanka miękka.

Ortopedia zajmuje się również chorobami kości. Aparatura USG stosowana bywa w przypadku diagnostyki złamań (odbywa się to na podstawie oceny okostnej), dodatkowo wykryta przy jej pomocy może zostać obecność dodatkowych tworów na powierzchni kości, takich jak osteofity.

USG w zabiegach ortopedycznych

Ultrasonografia odgrywa rolę nie tylko w diagnostyce schorzeń i urazów narządu ruchu, jest bowiem pomocna również w wielu zabiegach ortopedycznych. Pod kontrolą USG podawane są do wnętrza stawów takie substancje, jak np. kwas hialuronowy, osocze bogatopłytkowe czy glikokortykosteroidy.

Obrazowanie z wykorzystaniem tej techniki przydatne jest też u pacjentów, u których usuwane są złogi wapniowe znajdujące się w stawach lub u tych chorych, którzy wymagają dokonania nacięć w obrębie ścięgien.

Ostatnie osiągnięcia w technologii USG obejmują:

• rozwój elastografii oceniającej elastyczność tkanek,
• diagnozowanie zmian nowotworowych lub degeneracyjnych w mięśniach i ścięgnach,
• możliwość tworzenia trójwymiarowych obrazów dla większej precyzji diagnostycznej.

Przygotowanie pacjenta i rola lekarza

W przypadku USG ortopedycznego nie jest wymagane jakieś specjalne przygotowanie ze strony pacjenta. Procedura trwa krótko, zazwyczaj nie zajmuje więcej niż kilkanaście minut. Ocena określonych struktur odbywa się w czasie rzeczywistym, czasami trzeba jedynie poczekać niedługi czas na opis badania.

Jedna rzecz wymaga zdecydowanego podkreślenia: to, na ile opisywana technika obrazowania pozwoli skutecznie wykryć przyczynę występujących u pacjenta dolegliwości, zależne jest w głównej mierze od ortopedy wykonującego badanie, jego wiedzy i umiejętności.