Co sprzyja powstawaniu żylaków odbytu

Dane udostępnione przez National Institute of Health wskazują, że występowanie żylaków odbytu dotyka ok. 50% populacji po 50 roku życia. Choroba ta najczęściej rozpoznawalna jest u pacjentów w wieku 45-65 lat. Ze statystyk wynika również, że w USA aż 75% ludzi w różnym wieku obserwuje u siebie objawy żylaków odbytu. Zdarza się, że dolegliwość występuje również u kobiet w ciąży, u osób w wieku poniżej 20 roku życia występuje bardzo rzadko.

Niedostateczna ilość danych statystycznych, związanych z występowaniem tej choroby wśród polskiej populacji, wynika z braku potrzeby korzystania przez pacjenta z pomocy lekarskiej. W przypadku żylaków odbytu jest ona jednak zalecana przez specjalistów. Warto także wiedzieć, jakie czynniki sprzyjają rozwojowi żylaków odbytu.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Z problemami żylaków odbytu zmagają się częściej populacje rasy białej. Wynika to z rodzaju diety, jaka jest przez nich stosowana, zawierającej zbyt mało błonnika pokarmowego. Tymczasem spożywanie pokarmów bogatych w błonnik, takich jak produkty zbożowe (kasze, otręby, płatki zbożowe), warzywa (fasola, groch, kapusta, kalafior) czy owoce (śliwki, jabłka, cytryny, orzechy, suszone owoce) zmniejszają częstotliwość występowania zaparć, które doprowadzają do powstawania żylaków odbytu.

Na schorzenia, związane z żylakami odbytu, szczególnie narażone są osoby pracujące w pozycji siedzącej, czyli kierowcy, pracownicy biur i firm, urzędnicy, jak również ci, którzy nie mają wystarczająco dużo ruchu. Brak aktywności fizycznej, jaka powinna być wpisana w tygodniowy harmonogram człowieka w każdym wieku, jest jedną z przyczyn rozwoju choroby hemoroidalnej. Wspomniana już nieodpowiednia dieta uboga w błonnik doprowadza do przewlekłych zaparć, a te bezpośrednio sprzyjają występowaniu schorzenia.

Brak aktywności fizycznej źle wpływa na zdrowie człowieka, ale uprawianie, szczególnie zawodowo, niektórych sportów, jak np. podnoszenie ciężarów, także przyczynia się do rozwoju żylaków odbytu. Kolejnymi czynnikami, które warunkuje powstawanie tej choroby, są nadmierna otyłość, nadużywanie alkoholu i innych używek, przewlekłe biegunki, nadmierne zażywanie środków przeczyszczających i ciąża. Nie należy również lekceważyć następujących problemów zdrowotnych, które także mają swój udział w powstawaniu żylaków odbytu:

• guzy miednicy mniejszej
• stany zapalne występujące w okolicy odbytu
• nadciśnienie wrotne
• nadmierne parcie na stolec

Aktualne badania sugerują, że znaczenie mogą mieć również czynniki genetyczne – u osób, w których rodzinie występowały żylaki odbytu, ryzyko zachorowania jest wyższe. Podkreśla się też wpływ długotrwałego stresu, który może zaburzać perystaltykę jelit i sprzyjać problemom z wypróżnianiem.

Patogeneza i mechanizmy choroby

Mechanizm powstawania żylaków odbytu nie został jeszcze do końca wyjaśniony, jednak wielu specjalistów jako patogenezę podaje dwie następujące teorie:

• Teoria hemodynamiczna: przyczyn schorzenia należy doszukiwać się w patologiach struktur naczyniowych, czyli żył, tętnic i połączeń między nimi). Według tej teorii za początek powstania choroby uznaje się refleks tzn. wsteczny odpływ krwi żylnej. Jest to następstwo nadmiernego parcia na stolec i ciąży. Nie wyklucza się, że istotną rolę odgrywa również poposiłkowe zwiększenie przepływu krwi w tętnicy krezkowej dolnej.
• Teoria mechaniczna: wraz z upływem czasu tkanka mięśniowo-włóknisto-tkankowa, która przytwierdza sploty hemoroidalne do podłoża, ulega zmianom wstecznym i doprowadza do zmniejszenia sprężystości aparatu podporowego splotów hemoroidalnych. Teoria ta wskazuje na tę przyczynę powstawania żylaków odbytu.

Coraz częściej zwraca się uwagę, że obie teorie mogą się uzupełniać, a rozwój choroby hemoroidalnej ma charakter wieloczynnikowy. Najnowsze publikacje medyczne wskazują również na rolę przewlekłych stanów zapalnych i zmian mikrokrążenia w obrębie błony śluzowej odbytu.

Diagnostyka i metody leczenia

W przypadku podejrzenia zagrożenia chorobą żylaków odbytu wykonuje się badanie per rectum. Jest ono podstawową metodą, która pozwala ocenić stan kanału odbytu i obecność guzków krwawniczych.

W praktyce klinicznej stosuje się również anoskopię oraz rektoskopię, które dają dokładniejszy obraz zmian. W wybranych przypadkach lekarz może zlecić dodatkowe badania obrazowe w celu wykluczenia innych chorób o podobnych objawach.

Usuwanie żylaków odbytu obecnie odbywa się przy pomocy nowoczesnych metod, w tym lasera czy techniki staplerowej. Aktualne rekomendacje wskazują również na skuteczność metod małoinwazyjnych, takich jak gumkowanie hemoroidów (metoda Barrona) czy skleroterapia. Dobór odpowiedniej metody zależy od stopnia zaawansowania choroby, wieku pacjenta oraz obecności chorób współistniejących.

Nowe badania podkreślają znaczenie modyfikacji stylu życia w terapii zachowawczej – zwiększenie aktywności fizycznej, stosowanie diety bogatej w błonnik i właściwe nawodnienie znacząco zmniejszają ryzyko nawrotów.