Endoprotezoplastyka stawu biodrowego - wskazania do zabiegu

Staw biodrowy każdego dnia poddawany jest dużym obciążeniom, przenosząc ciężar całego tułowia na kończyny dolne. Z wiekiem dochodzi do osłabienia jego struktury i zwyrodnienia powierzchni stawowych (choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego – osteoartroza, koksartroza), co skutkuje ograniczeniem ruchomości i bólem. Czynnikami przyspieszającymi ten proces są nadmierna masa ciała, choroby metaboliczne, a także urazy w obrębie stawu.

Rozwiązaniem problemu zwyrodnień stawu biodrowego jest endoprotezoplastyka (alloplastyka), która polega na wycięciu zmienionego chorobowo elementu i zastąpieniu go sztucznym, przejmującym jego funkcję. Naczelna Izba Lekarska podaje, że rocznie w Polsce wykonywane jest 48 tysięcy zabiegów, jednak zapotrzebowanie jest co najmniej dwa razy większe.

Wskazania do endoprotezy biodra

Według National Institutes of Health Consensus Statement on Total Hip Replacement endoprotezoplastyka jest rozwiązaniem dla większości pacjentów z chorobami stawu biodrowego, które powodują przewlekły dyskomfort i ograniczenie funkcji. Głównym wskazaniem do zabiegu jest ból i obecność zmian degeneracyjnych w badaniach obrazowych.

Wskazania obejmują najczęściej:

• osteoartrozę (koksartrozę) stawu biodrowego,
• zmiany wtórne po urazach,
• jałową martwicę głowy kości udowej,
• następstwa dysplazji stawu biodrowego,
• choroby zapalne o podłożu reumatologicznym.

W kwalifikacji pomocne są badania obrazowe (RTG, a w wybranych sytuacjach także TK lub MRI), które oceniają stopień zniszczenia chrząstki i kości.

Złamania szyjki i panewki – pilne wskazania

Częstym wskazaniem do wszczepienia protezy w trybie pilnym są złamania szyjki i głowy kości udowej oraz panewki stawu biodrowego. Osoby starsze są szczególnie predysponowane do takich urazów ze względu na osłabienie struktur kostnych i zwiększone ryzyko upadków.

Techniki zabiegowe z użyciem endoprotez pozwalają na szybsze uruchomienie pacjentów w porównaniu z metodami zachowawczymi i tym samym ograniczają ryzyko związane z koniecznością długiej rekonwalescencji wymuszającej pozycję leżącą.

Wiek a kwalifikacja do endoprotezoplastyki

Zdaniem autorów Ortopedii Operacyjnej Campbella, pacjenci utykający, z różnicą w długości kończyn lub z ograniczeniem ruchomości, ale bez dolegliwości bólowych, nie powinni być kwalifikowani do operacji. Jeszcze w latach 80. XX w. za najodpowiedniejszych kandydatów do endoprotezoplastyki stawu biodrowego uważano pacjentów w przedziale wiekowym 65–70 lat.

Autorzy artykułu „Early result of hemiarthroplasty in elderly patients with fracture neck of femur” uważają, że wiek sam w sobie nie stanowi przeciwwskazania do zabiegu. Wyniki zabiegów w grupie osób starszych, starannie kwalifikowanych, nie różnią się od tych uzyskiwanych u młodszych pacjentów i zależą w głównej mierze od chorób towarzyszących.

Styl życia, aktywność i rehabilitacja

Warto również zrozumieć wpływ stylu życia na stan stawów biodrowych. Regularna aktywność fizyczna i utrzymanie prawidłowej masy ciała mogą opóźnić konieczność endoprotezoplastyki w przebiegu osteoartrozy stawu biodrowego.

Programy rehabilitacyjne przed i po zabiegu są kluczowe dla osiągnięcia najlepszych wyników i zapobiegania dalszym problemom.

Zabieg endoprotezy biodra jest skuteczny w poprawie jakości życia pacjentów, szczególnie tych cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów oraz w przypadku złamania szyjki kości udowej, głowy i panewki stawu biodrowego.

Kwalifikacja i przygotowanie do endoprotezy biodra

Innym ważnym aspektem jest ocena ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W ostatnich latach rozwojowi technik operacyjnych towarzyszy zwiększona dbałość o prehabilitację – przygotowanie fizyczne pacjentów do zabiegu, co może skrócić czas rekonwalescencji i polepszyć wyniki operacyjne.

Ważnym elementem postępowania przedoperacyjnego jest właściwa kwalifikacja pacjentów.

Przeciwwskazania do zabiegu:

• czynne infekcje,
• nieustabilizowane choroby ogólnoustrojowe,
• świeże rany lub owrzodzenia skóry w okolicy planowanego cięcia,
• istotne zaburzenia krzepnięcia niepoddające się leczeniu.

Lekarz specjalista w dziedzinie ortopedii powinien ocenić, czy dolegliwości są na tyle poważne, aby uzasadniały ryzyko związane z zabiegiem. Należy również dobrać odpowiedni rodzaj protezy – indywidualnie dla każdego pacjenta. Warto wykorzystać możliwości metod zachowawczych, gdyż może okazać się, że redukcja masy ciała w połączeniu z modyfikacją aktywności fizycznej spowoduje na tyle dużą poprawę stanu zdrowia, że operacja nie będzie konieczna.

Rodzaje endoprotez biodra

Współczesne opcje protez obejmują różne materiały i konstrukcje, które mogą być bardziej odpowiednie dla indywidualnych potrzeb pacjenta. W praktyce stosuje się m.in. różne sposoby mocowania (cementowe i bezcementowe) oraz pary trące (np. metal–polietylen, ceramika–ceramika).

Wybór często wymaga szczegółowej analizy i porady specjalisty, aby zapewnić jak najlepsze wyniki leczenia.

Ryzyko i powikłania po endoprotezoplastyce

Potencjalne ryzyka i powikłania po endoprotezoplastyce biodra obejmują zarówno zdarzenia wczesne, jak i późne. O ich omówienie warto zapytać lekarza prowadzącego przed zabiegiem.

• Zakażenie okołoprotezowe – może wymagać długotrwałego leczenia antybiotykami, a czasem ponownej operacji.
• Zakrzepica żył głębokich i zatorowość płucna – ryzyko zmniejsza profilaktyka przeciwzakrzepowa i wczesna pionizacja.
• Zwichnięcie endoprotezy – częściej we wczesnym okresie pooperacyjnym; wymaga postępowania zachowawczego lub zabiegowego.
• Obluzowanie lub zużycie elementów protezy w perspektywie lat – może prowadzić do konieczności rewizji.
• Różnica długości kończyn – zwykle niewielka; w razie potrzeby korygowana wkładkami.
• Uszkodzenia okołozabiegowe (np. złamania okołoprotezowe, uszkodzenie nerwów), krwawienie/krwiak, przerost kostny w tkankach miękkich.

Odpowiednie przygotowanie (w tym leczenie chorób współistniejących), profilaktyka antybiotykowa i przeciwzakrzepowa, właściwa technika operacyjna oraz rzetelna rehabilitacja zmniejszają ryzyko powikłań i poprawiają wyniki leczenia.

Czas oczekiwania i koszty endoprotezy biodra

Informacje o możliwym czasie oczekiwania i o kosztach leczenia pomagają zaplanować terapię i wybrać odpowiednią ścieżkę finansowania.

Oczekiwanie na refundowany zabieg i koszt alternatywnych opcji

Zabieg endoprotezoplastyki stawu biodrowego jest refundowany przez NFZ, jednak według Naczelnej Izby Lekarskiej średni czas oczekiwania na planową operację wynosi 3 lata. Ceny w prywatnych klinikach zaczynają się od 18 000 zł dla endoprotezoplastyki częściowej i 28 000 zł dla endoprotezoplastyki całkowitej.

Warto rozważyć potencjalne korzyści wynikające z szybszego dostępu do zabiegu w prywatnych placówkach, mimo wyższego kosztu. Dłuższe oczekiwanie może wpłynąć na pogorszenie się stanu zdrowia pacjenta i ogólnej jakości życia. Na całkowity koszt wpływ mają m.in. rodzaj implantu, zakres świadczeń okołooperacyjnych, długość pobytu oraz rehabilitacja.