Żylaki odbytu - kiedy udać się do lekarza

Żylaki odbytu są powszechną uleczalną chorobą proktologiczną, która dotyczy zwłaszcza dorosłych. Według badań naukowych przeprowadzanych na świecie (Carpapetti, Philips 1998; Johanson, Sonnenberg 1990) jej występowalność waha się od 4,4 – 86 % populacji, w zależności od badanej populacji i rodzaju badania.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, na żylaki odbytu choruje ponad 50% osób powyżej 50 roku życia. Kolejną grupą narażoną na chorobę hemoroidalną są także kobiety ciężarne: według statystyk 85% kobiet w trzecim trymestrze cierpi na to schorzenie. Niestety, z racji umiejscowienia choroby jest ona dolegliwością wstydliwą, o której pacjenci mówią niechętnie.

Podkreślenia wymaga informacja, że guzki krwawnicze znajdują się fizjologicznie w ciele każdego człowieka, a ich obecność jest konieczna do prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego. Precyzyjną rolą guzków jest uszczelnianie kanału odbytu, odpowiadają one za ciśnienie spoczynkowe w kanale odbytu.

Są to zatem naturalnie występujące twory naczyniowe, które są umiejscowione pasmami łącznotkankowymi w warstwie podśluzowej kanału odbytu, nad linią grzebieniastą. Jeśli są zdrowe, nie dają objawów. Problem pojawia się gdy wystąpi stan zapalny, który powoduje zatrzymanie krwi w guzkach i brak jej odpływu.

Objawy żylaków odbytu

W praktyce lekarskiej najczęściej pojawiające się symptomy to krwawienie i wypadanie guzków na zewnątrz. Zmienione chorobowo guzki mogą więc znajdować się wewnątrz lub na zewnątrz odbytu. Wówczas daje znać o sobie ból o charakterze pulsującym, zwłaszcza przy defekacji, oraz swędzenie, pieczenie i wspomniane krwawienie w okolicy odbytu. Z reguły jest to moment, w którym pacjenci udają się do specjalisty.

Istotne jest zaobserwowanie, kiedy pojawi się ból podczas defekacji, ponieważ może on świadczyć także o wystąpieniu zakrzepicy splotu przyodbytowego lub szczelinie odbytu. Obydwa procesy są poważnymi powikłaniami choroby, wymagają niezwłocznych konsultacji u specjalisty. Tylko lekarz może ocenić również, czy guzki mają typową postać, czy też konieczne są badania onkologiczne.

Kiedy udać się do lekarza?

Decyzję o podjęciu leczenia żylaków odbytu warto podjąć już wówczas, gdy zaobserwujemy u siebie pierwsze objawy. Trzeba także udać się do specjalisty, gdy zaobserwujemy krew na bieliźnie lub w stolcu. Obecność krwi może świadczyć również o wrzodach lub nowotworze jelita grubego. Dlatego tylko lekarz może ocenić rodzaj schorzenia oraz zaproponować odpowiednio dobraną terapię. Leczenie guzków hemoroidalnych jest warunkowane bowiem stopniem zaawansowania choroby, stosuje się leczenie ogólne i miejscowe.

Diagnostyka żylaków odbytu

W ramach diagnostyki lekarz dokonuje standardowego badania proktologicznego, podczas którego określa, w jakim stadium znajduje się pacjent. Ocenie podlega położenie guzków wobec linii zębatej.

Wyróżnia się zazwyczaj 4 następujące etapy:

• Guzki krwawnicze znajdują się powyżej linii zębatej
• Guzki krwawnicze wypadają poniżej linii zębatej podczas defekacji, jednak cofają się samoistnie i nie krwawią
• Po wypadnięciu podczas parcia i defekacji guzki nie cofają się samoistnie
• Guzki pozostają na stałe na zewnątrz odbytu, nie udaje się ich ręcznie odprowadzić

W pierwszym i drugim etapie postępowania choroby stosuje się na ogół tylko leczenie zachowawcze, w kolejnych już leczenie instrumentalne i chirurgiczne, które jest przeprowadzane w ostateczności.

Nowoczesna diagnostyka obejmuje także badania obrazowe, takie jak anoskopia czy rektoskopia, które pozwalają ocenić nie tylko obecność żylaków, ale także wykluczyć inne schorzenia jelita grubego. W najnowszych zaleceniach zwraca się uwagę na konieczność różnicowania żylaków odbytu z chorobami zapalnymi jelit i nowotworami, co pozwala na wczesne wdrożenie leczenia.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Patogeneza hemoroidów nie jest do końca znana, jednak zasadniczo pojawieniu się choroby sprzyjają: otyłość, dieta uboga w błonnik, siedzący tryb życia, nadużywanie alkoholu, zaparcia i biegunki. Podkreślana jest więc rola diety, jako formy leczenia oraz profilaktyki. Gdy jednak stosowanie diety nie jest efektywne, zaleca się stosowanie preparatów zmniejszających obrzęk oraz opuchliznę okolic odbytu oraz uelastyczniających naczynia żylne.

W najnowszych publikacjach wskazuje się również na wpływ czynników genetycznych oraz zaburzeń mikrobioty jelitowej na rozwój choroby hemoroidalnej. Badania prowadzone w latach 2022–2023 sugerują, że skład flory bakteryjnej jelit może wpływać na proces zapalny w obrębie odbytu, co otwiera nowe perspektywy dla profilaktyki i leczenia.