Jak działa aparat ortodontyczny?

Wady zgryzu nie są czymś wyjątkowym - borykają się z nimi zarówno dzieci, jak i dorośli. Nic więc dziwnego, że tak często można spotkać na ulicy osobę, która nosi aparat ortodontyczny. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że 20% takich aparatów noszą dorośli. Według Amerykańskiego Stowarzyszenia Stomatologicznego (American Dental Association), 70% osób, które zakładają aparat na zęby, to dziewczynki w wieku 12-15 lat, a ich największą motywacją są względy estetyczne.

Już w starożytnym Rzymie lekarze próbowali wywierać wpływ na uzębienie, jednak dopiero w czasach nowożytnych można mówić o prototypach współczesnych aparatów ortodontycznych.

Już w XVIII wieku Pierre Fauchard wiązał drutem nieprawidłowo ustawione zęby, w XIX wieku wykonano pierwszy aparat z kauczuku i pojawiły się śruby ortodontyczne, jednak za ojca nowoczesnej ortodoncji jest uważany John Nuting Farrar. W 1927 roku profesor Vigge Andersen z Norwegii skonstruował aparat, którym inspirują się współcześni konstruktorzy.

Jak działa aparat ortodontyczny?

Działanie aparatu ortodontycznego opiera się na wywieraniu nacisku na zęby, z czasem powodując ich przemieszczanie się w obrębie szczęki. Nie jest to proces szybki i wymaga dużo czasu.

Nierzadko korekta zgryzu może trwać 2 lata i dłużej w ciężkich przypadkach.

Procesy zachodzące podczas przesuwania zębów:

• zanikanie tkanki kostnej w nowym położeniu zęba,
• nawarstwianie kości w miejscu pierwotnym,
• konieczność regularnych wizyt kontrolnych,
• długotrwałość całego procesu leczenia.

W ostatnich latach większą wagę przykłada się również do indywidualizacji leczenia ortodontycznego. Zastosowanie cyfrowych skanów, projektowania 3D oraz dokładniejszych narzędzi diagnostycznych pozwala na bardziej precyzyjne planowanie ruchów zębów, a także na lepsze przewidywanie efektów terapii.

Nowoczesne technologie, takie jak skanery wewnątrzustne i obrazowanie 3D, umożliwiają dokładne odwzorowanie anatomii jamy ustnej, co znacząco poprawia jakość planowania leczenia. Dzięki temu pacjent może również zobaczyć przewidywane efekty terapii jeszcze przed założeniem aparatu.

Rodzaje aparatów ortodontycznych

W rzeczywistości nie ma jednego rodzaju aparatu ortodontycznego, tylko wiele różnych, które stosuje się nie tylko w zależności od wady pacjenta, ale również między innymi od jego wieku. Najczęściej jednak aparat na zęby dzieli się na ruchomy i stały.

Ten pierwszy rodzaj można wyjmować. Przeważnie jest stosowany u dzieci, zarówno przy zębach mlecznych, jak i mieszanych. Najczęściej noszony jest przez okres około 2 lat przez kilkanaście godzin dziennie. Jego zadaniem jest głównie wpływ na rozwój szczęk.

Dlatego, jeśli zachodzi konieczność również prostowania zębów, wymienia się go z czasem na aparat stały. W rzeczywistości są to różne elementy, zakładane przez ortodontę na stałym uzębieniu. Ten typ aparatu znakomicie radzi sobie w usuwaniu zarówno drobnych wad, jak i bardzo ciężkich. W większości przypadków aparat stały montowany jest na zewnętrznej stronie zębów.

W ostatnich latach coraz większą popularność zdobywają także aparaty przezroczyste (alignery). Składają się one z serii nakładek, które stopniowo przesuwają zęby.

Nie zastępują one wszystkich rodzajów leczenia, ale są chętnie wybierane przez osoby dorosłe i młodzież ze względu na dyskretną i wygodną terapię.

Każdy z tych rodzajów ma swoje zastosowanie. Aparaty ruchome sprawdzają się głównie u dzieci, natomiast stałe są skuteczniejsze w leczeniu zaawansowanych wad u dorosłych i młodzieży. Dzięki temu możliwe jest dobranie metody do potrzeb pacjenta.

Budowa i działanie aparatu stałego

Najczęściej aparat ortodontyczny zbudowany jest z metalowych pierścieni mocowanych na zębach trzonowych oraz z zamków (np. metalowych, porcelanowych, kryształowych), które zakładane są od zewnętrznej strony każdego zęba. Przez zamki przewlekany jest drut, oddziałujący na uzębienie stopniowo przemieszczający zęby.

Elementy nowoczesnych aparatów stałych:

• materiały o wysokiej elastyczności,
• zamki samoligaturujące,
• łuki elastyczne,
• stopy niklowo-tytanowe.

Współcześnie stosuje się także nowoczesne materiały o większej elastyczności i mniejszym tarciu, dzięki czemu aparat może działać bardziej przewidywalnie i niekiedy delikatniej. Wpłynęło to również na poprawę komfortu pacjentów szczególnie w pierwszych tygodniach po założeniu aparatu.

Stopy niklowo-tytanowe, zamki samoligaturujące oraz specjalistyczne łuki elastyczne znacząco poprawiły efektywność leczenia oraz ograniczyły liczbę koniecznych wizyt kontrolnych.

Co warto wiedzieć przed rozpoczęciem leczenia?

Aparaty na zęby mogą być stosowane zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Warto pamiętać, że nieleczona wada zgryzu nie tylko wpływa na wygląd, ale również może sprzyjać różnym problemom stomatologicznym, takim jak zwiększona podatność na próchnicę czy odkładanie kamienia nazębnego. Dlatego wczesne leczenie ortodontyczne jest szczególnie ważne.

Kluczowym elementem leczenia ortodontycznego jest również tzw. faza retencji, czyli utrzymania efektów po zdjęciu aparatu.

Stosuje się wtedy specjalne retainery (ruchome lub stałe), które zapobiegają powrotowi zębów do pierwotnych pozycji. Jest to naturalna część terapii i decyduje o jej trwałości.

Dodatkowo współczesne gabinety ortodontyczne coraz częściej korzystają z narzędzi cyfrowych umożliwiających monitorowanie postępów leczenia oraz przewidywanie jego dalszego przebiegu. Ułatwia to komunikację między pacjentem a lekarzem oraz pomaga w zrozumieniu etapów terapii.