Czy przepuklina boli?

Przepukliny powstają w miejscach zmniejszonego oporu powłok ciała podczas wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej. Ma to miejsce podczas kichania, kaszlu, oddawania stolca oraz podnoszenia ciężarów. Skutkuje to wydostawaniem się narządów (głównie jelit) poza miejsce, gdzie normalnie powinny się one znajdować.

Zdarzają się także sytuacje predysponujące pacjentów do obniżenia wytrzymałości tkanek. Należą do nich urazy mechaniczne, ciąża, jak również wcześniejsze interwencje chirurgiczne.

Objawy przepukliny i diagnostyka

Aby móc dokonać u siebie wstępnego rozpoznania, należy wiedzieć, jak i gdzie boli przepuklina. Zjawisko bólu w obrębie jamy brzusznej może mieć charakter somatyczny, trzewny lub odniesiony. Bólowi trzewnemu często towarzyszą objawy wegetatywne, takie jak nudności i wymioty.

Sposób, w jaki przepuklina boli, jest dość charakterystyczny i często porównuje się go do uczucia ciągnięcia. To, gdzie boli przepuklina, jest z kolei uzależnione od miejsca, w którym rozwinęła się dolegliwość.

Badanie przedmiotowe i próba Valsalvy

Typowe jest pojawienie się lub nasilenie uwypuklenia oraz dolegliwości przy kaszlu, napinaniu mięśni brzucha lub dźwiganiu, z wyraźnym zmniejszeniem objawów w pozycji leżącej. W badaniu przedmiotowym lekarz ocenia przepuklinę w pozycji stojącej i leżącej, z prośbą o zakasłanie lub wykonanie próby Valsalvy; wyczuwalny jest wówczas tzw. impuls kaszlowy i możliwe odprowadzenie zawartości worka do jamy brzusznej.

Badania obrazowe (USG, TK, MRI)

• Ultrasonografia (USG) powłok i pachwin – badanie pierwszego wyboru w niepewnych przypadkach, szczególnie u osób z otyłością, u kobiet oraz przy małych lub nieodprowadzalnych uwypukleniach; wykonywane dynamicznie podczas napinania i kaszlu.
• Tomografia komputerowa (TK) – rozważa się w złożonych lub niejednoznacznych sytuacjach (np. przepukliny pooperacyjne, przepukliny ściany bocznej, podejrzenie powikłań), a także w planowaniu zabiegów.
• Rezonans magnetyczny (MRI) – bywa pomocny przy „ukrytych” przepuklinach pachwinowych, spigelowych lub u sportowców z bólem pachwiny bez wyraźnego uwypuklenia.

Różnicowanie bólu brzucha i pachwiny

Dolegliwości przepuklinowe warto porównać z innymi przyczynami bólu brzucha i pachwiny. Bóle w przepuklinie zwykle nasilają wysiłek i kaszel, towarzyszy im uwypuklenie i ustępuje po jego odprowadzeniu.

W naciągnięciu przywodzicieli lub tzw. „przepuklinie sportowej” przeważa ból związany z ruchem bez wyczuwalnego guza. Kolka nerkowa powoduje falowy, silny ból promieniujący do pachwiny i krocza, często z krwiomoczem. Zapalenie wyrostka robaczkowego daje narastający ból w prawym dole biodrowym, często z gorączką i narastającą tkliwością, bez typowego uwypuklenia w pachwinie.

Ból przepukliny – przebieg i nasilenie

Przepuklina objawia się bólem brzucha, jednak jest on szczególnie skoncentrowany w miejscu pojawienia się charakterystycznego, guzowatego wybrzuszenia. W czasie uciskania tej zmiany pacjenci mogą czuć "pociąganie" oraz pieczenie. Z kolei podczas kaszlu, wypróżniania się, podnoszenia ciężarów czy przy długotrwałym staniu lub siedzeniu ból przepukliny promieniuje na inne części ciała.

Ponadto, ból przepuklinowy często nasila się po wysiłku fizycznym lub długotrwałym przebywaniu w jednej pozycji. U wielu pacjentów objawy bywają zmienne i mogą ustępować w spoczynku, co nie oznacza jednak, że choroba przestaje się rozwijać. Nieleczona przepuklina ma zwykle tendencję do powiększania się z czasem, może ograniczać aktywność i wydolność wysiłkową, a w rzadkich przypadkach prowadzić do powikłań, takich jak uwięźnięcie.

Uwięźnięcie przepukliny – objawy alarmowe

Każda przepuklina w sytuacji uwięźnięcia jej zawartości w wąskim kanale wymaga pilnej interwencji medycznej i jest stanem zagrożenia życia. Wskutek zaciśnięcia naczyń zaopatrujących narządy, znajdujące się w wąskim kanale, dochodzi bowiem do martwicy jelit.

Objawy uwięźnięcia to:

• silny, kolkowy ból brzucha,
• zatrzymanie stolca,
• wzdęcia,
• nudności i wymioty,
• brak możliwości odprowadzenia uwypuklenia, twardość i narastająca tkliwość zmiany,
• zaczerwienienie skóry nad przepukliną, gorączka,
• zatrzymanie gazów, objawy niedrożności przewodu pokarmowego.

Potwierdzenie uwięźnięcia przepukliny wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej.

Rodzaje przepuklin brzusznych i objawy

Przepuklina pachwinowa jest najczęstszym typem – w literaturze medycznej stanowi około 60–75% wszystkich przepuklin powłok brzusznych. Może przez długi czas nie powodować dolegliwości bólowych i pozostać odprowadzalna. W badaniach klinicznych nad postępowaniem „czujnej obserwacji” u mężczyzn z bezobjawową lub skąpoobjawową przepukliną pachwinową około 23% pacjentów wymagało operacji w ciągu 2 lat z powodu narastających objawów, a ryzyko ostrego uwięźnięcia w tym czasie oceniano na około 0,2–0,3%. Oznacza to, że brak bólu w chwili rozpoznania jest możliwy, ale dolegliwości mogą pojawiać się z czasem.

Przepuklina udowa

Podobnie jest z przepukliną udową. Jeśli jest ona szczególnie duża, może powodować objawy bólowe podczas wysiłku, podnoszenia ciężkich przedmiotów lub wstawania z pozycji leżącej. Z uwagi na węższy kanał udowy, ten typ przepukliny ma relatywnie wyższe ryzyko uwięźnięcia niż przepuklina pachwinowa, dlatego zwykle zaleca się jej planowe leczenie operacyjne.

Przepuklina pępkowa

Przepuklina pępkowa, występująca także jako wada wrodzona, manifestuje się uwypukleniem pod skórą, często z poszerzeniem kresy białej. W miarę nasilania się wypukłości pojawiają się dyskomfort i pobolewanie okolicy pępka.

Towarzyszący rozstęp kresy białej predysponuje również do przepukliny pępkowej przebiegającej z bólem podbrzusza i pociąganiem przy pochylaniu do przodu.

U dorosłych do jej rozwoju sprzyjają m.in. otyłość, wielokrotne ciąże i przewlekłe zwiększanie ciśnienia w jamie brzusznej.

Przepuklina pooperacyjna

Przepuklina pooperacyjna (po laparotomii lub laparoskopii) pojawia się w bliźnie po wcześniejszym zabiegu. Objawia się poszerzającym się uwypukleniem w linii blizny, uczuciem ciągnięcia i bólem nasilanym wysiłkiem. Czynniki sprzyjające to m.in. zakażenie rany, otyłość, przewlekły kaszel oraz ciężka praca fizyczna.

Ze względu na tendencję do powiększania się oraz ryzyko powikłań zwykle rozważa się leczenie operacyjne, często z użyciem siatki.

Przepuklina kresy białej

Przepuklina kresy białej (nad- lub pod pępkiem) to uwypuklenie w linii środkowej brzucha, często niewielkie i bolesne przy dotyku lub napinaniu mięśni. Niekiedy ma postać kilku małych wrót, przez które uwypukla się tkanka tłuszczowa lub otrzewna, dając kłujący ból przy kaszlu i dźwiganiu.

Przepuklina spigelowa

Istnieją także rzadsze typy, np. przepuklina spigelowa (na granicy mięśnia prostego i bocznych mięśni brzucha), które mogą być trudne do wykrycia w badaniu fizykalnym i częściej wymagają potwierdzenia w USG, TK lub MRI. W ich przypadku częściej rozważa się szybsze leczenie ze względu na ryzyko uwięźnięcia.

Leczenie przepukliny – metody i postępowanie

Nowoczesne metody leczenia, takie jak techniki laparoskopowe czy zastosowanie siatek chirurgicznych, zwiększają efektywność zabiegów oraz skracają czas rekonwalescencji pacjenta. W przypadku mężczyzn z bezobjawową lub skąpoobjawową przepukliną pachwinową możliwa jest czujna obserwacja z regularnymi kontrolami, o ile brak jest cech uwięźnięcia.

Wybór metody postępowania zależy od typu i wielkości przepukliny, objawów oraz chorób towarzyszących. Regularne konsultacje z lekarzem i dokładne monitorowanie objawów są kluczowe dla zapobiegania powikłaniom i poprawy jakości życia pacjentów z przepukliną.