Przyczyny powstawania przepuklin

Istnieje wiele rodzajów przepuklin, które różnią się od siebie miejscem występowania, jednak specyfika schorzenia oraz jego główne objawy pozostają takie same lub podobne. Najbardziej powszechną odmianą przepukliny jest przepuklina pachwinowa, stanowiąca, według różnych źródeł, od 60 do nawet 80% wszystkich przypadków występowania tego schorzenia. Znacznie rzadziej występują inne odmiany przepuklin, w tym przepuklina udowa (średnio 10 razy rzadsza niż przepuklina pachwinowa), pępkowa czy przepuklina w kresie białej.

Pojawienie się przepukliny uzależnione jest od wielu czynników, a wpływ na to mają nie tylko predyspozycje genetyczne, ale także – w dużej mierze – nasz styl życia. Co więc sprzyja powstawaniu przepuklin?

Przyczyny i czynniki ryzyka przepuklin

Choć przyczyny powstawania przepuklin do dzisiejszego dnia nie są do końca poznane, chirurdzy są zgodni, że istnieje zestaw czynników zwiększających ryzyko pojawienia się u pacjenta tego schorzenia. Predyspozycje do powstawania przepuklin można podzielić ze względu na to, czy mają one charakter wrodzony, czy nabyty. W przypadku przepuklin wrodzonych, głównym czynnikiem ryzyka są defekty tkanki łącznej, wynikające z zaburzenia metabolizmu kolagenu.

U chorych z wrodzonymi predyspozycjami do powstawania przepuklin zaburzona jest równowaga pomiędzy syntezą tzw. kolagenu typu III, nazywanego niedojrzałą formą kolagenu, a kolagenu typu I. Zwiększenie ilości kolagenu typu III w tkance łącznej sprawia, że jest ona mniej wytrzymała, co w przypadku sytuacji, powodujących wzrost ciśnienia w jamie brzusznej, zwiększa ryzyko powstawania przepuklin.

Ostatnie badania wskazują również na rolę czynników epigenetycznych w rozwoju przepuklin. Zmiany w ekspresji genów, spowodowane czynnikami środowiskowymi, mogą wpływać na właściwości tkanki łącznej, dodatkowo zwiększając podatność na przepukliny. Badania te podkreślają znaczenie zrozumienia złożonego wpływu genów i środowiska na zdrowie człowieka.

Nabyte czynniki ryzyka przepuklin

Znacznie dłuższa jest lista czynników nabytych, predysponujących do powstawania przepuklin, które jednak również sprowadzają się do sytuacji, wywołujących osłabienia tkanek w obrębie jamy brzusznej oraz tych powodujących wzrost ciśnienia wewnątrzbrzusznego. Czynnikiem, wpływającym na osłabienie tkanek, jest palenie papierosów – u nałogowych palaczy zachodzą bowiem niebezpieczne zmiany w obrębie tkanki łącznej.

Czynniki zwiększające ryzyko przepuklin:

• otyłość,
• wcześniejsze operacje w obrębie jamy brzusznej,
• przewlekłe choroby osłabiające organizm,
• zaawansowany wiek,
• długotrwały wzrost ciśnienia wewnątrzbrzusznego.

Jednym z najważniejszych czynników, zwiększających ryzyko powstawania praktycznie każdego rodzaju przepuklin nabytych, są sytuacje, wywołujące długotrwały wzrost ciśnienia wewnątrzbrzusznego, osłabiający tkanki i wpływający na ich szybsze „zużycie”.

Długotrwały wzrost ciśnienia wewnątrzbrzusznego może występować u osób:

• z przewlekłymi zaparciami,
• wykonujących ciężką pracę fizyczną,
• regularnie uprawiających sporty siłowe,
• chorych na przerost gruczołu krokowego oraz niektóre choroby płuc, przebiegające z przewlekłym kaszlem.

Unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego oraz stosowanie odpowiednich technik podnoszenia ciężarów mogą pomóc w zmniejszeniu ryzyka rozwoju przepukliny. Ważne jest także utrzymanie prawidłowej masy ciała poprzez zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną, co wzmacnia tkanki i redukuje obciążenie jamy brzusznej.

Przepuklina w ciąży i po operacjach

Czynnikiem zwiększającym ryzyko występowania przepuklin u kobiet jest także ciąża oraz poród. Jest to związane z faktem, że u ciężarnych pod wpływem rozwoju płodu i powiększania rozmiaru brzucha jednocześnie zmniejsza się wytrzymałość tkanek, tworzących ścianę jamy brzusznej.

Z kolei czynnikami, zwiększającymi ryzyko pojawienia się przepukliny pooperacyjnej (które pojawiają się, według Towarzystwa Chirurgów Polskich, średnio w 10-15% przypadków ran pooperacyjnych w obrębie brzucha), jest m.in. zbyt rzadkie rozmieszczenie szwów w obrębie rany oraz przeprowadzenie zbyt długiego cięcia powłok.

Czynniki związane z przepuklinami pooperacyjnymi:

• zbyt rzadkie rozmieszczenie szwów,
• przeprowadzenie zbyt długiego cięcia powłok,
• brak odpowiedniej rehabilitacji pooperacyjnej.

Warto również zwrócić uwagę na znaczenie rehabilitacji pooperacyjnej w kontekście zapobiegania przepuklinom. Odpowiednie ćwiczenia mogą wzmocnić mięśnie brzucha i poprawić elastyczność tkanek, co zmniejsza ryzyko nawrotu przepukliny po zabiegu chirurgicznym.

Leczenie przepuklin chirurgicznych

Niezależnie od przyczyny powstawania przepukliny i jej rodzaju, jedyną skuteczną metodą leczenia tego schorzenia jest operacja przepukliny, która może być przeprowadzona techniką klasyczną lub – mniej inwazyjną – laparoskopową. W celu wzmocnienia osłabionych tkanek w obrębie wrót przepukliny często stosuje się specjalne siatki z tworzywa sztucznego.

W ostatnich latach rozwijane są także nowe techniki operacyjne, które mają na celu minimalizację ryzyka powikłań i skrócenie czasu rekonwalescencji. Badania nad biomateriałami, które mogą zastąpić tradycyjne siatki, są jednym z kierunków współczesnej chirurgii przepuklin.

Przepukliny, które nie są właściwie leczone, mogą prowadzić do poważnych powikłań, takich jak uwięźnięcie przepukliny, co jest stanem wymagającym natychmiastowej interwencji chirurgicznej. Uwięźnięcie może prowadzić do niedokrwienia tkanek, a w skrajnych przypadkach do martwicy. Dlatego ważne jest, aby niezwłocznie zasięgnąć porady lekarskiej w przypadku podejrzenia przepukliny.