Zamykanie naczynek na nogach zastrzykami

Skleroterapia pajączków naczyniowych jest procedurą polegającą na iniekcji roztworu sklerotyzującego do światła zmienionych chorobowo naczynek, co powoduje reakcję zapalną organizmu. Podrażnione naczynie (a dokładnie jego wewnętrzna warstwa, czyli śródbłonek) ulega obrzękowi, a krew w jego wnętrzu – wykrzepianiu. Po zakończeniu fazy zapalnej (trwającej około tygodnia) dochodzi do włóknienia i stopniowego zaniku pajączka.

Końcowy efekt leczenia, rozumiany jako całkowity zanik teleangiektazji, zależy od wielkości naczynia (jest uzyskiwany w czasie od 2 tygodni do kilku miesięcy).

Skleroterapia nóg – przebieg zabiegu

W zależności od nasilenia i rozległości zmian żylnych niezbędne jest wykonanie określonej liczby zabiegów skleroterapii. Liczba i kolejność wykonywania zabiegów są ustalane indywidualnie. Podczas pojedynczego zabiegu (sesji leczniczej) wykonuje się iniekcje niewielkich ilości środka sklerotyzującego (w postaci roztworu lub pianki) za pomocą cienkiej igły do światła teleangiektazji.

Popularne substancje wykorzystywane w tym celu to m.in. polidokanol, etanolamina i siarczan sodowy tetradecylu. Iniekcje są zazwyczaj bezbolesne; może im towarzyszyć niewielki dyskomfort związany z podrażnieniem śródbłonka naczyniowego. Odczucia pacjentów związane z zabiegiem zależą od rodzaju i stężenia użytego roztworu oraz indywidualnej wrażliwości chorego.

Czasem, w celu dokładnej lokalizacji zmienionych chorobowo naczynek, zabieg wykonuje się pod kontrolą USG lub tzw. „zimnego światła”, czyli oświetlenia chorego miejsca poprzez przyłożenie specjalnej lampy, która nie powoduje oparzenia skóry. Pojedyncza sesja lecznicza trwa zazwyczaj około 30 minut.

Pianka pod kontrolą USG i większe naczynia

W przypadku naczyń większego kalibru (np. niektórych żył siatkowatych) rozważa się podanie pianki pod kontrolą USG. Natomiast przy dużych żylakach pniowych i istotnym refluksie częściej zaleca się metody endowenozne (EVLA/RFA) lub inne procedury ukierunkowane na żyłę źródłową, gdyż sama skleroterapia drobnych naczynek nie rozwiązuje problemu przyczynowego.

Kwalifikacja i przygotowanie do skleroterapii

Podczas wizyty poprzedzającej zabieg lekarz udziela niezbędnych informacji służących dobremu przygotowaniu się do leczenia sklerotyzującego i pyta o przyjmowane przez pacjenta leki, w tym o stosowane niesteroidowe środki przeciwzapalne (aspiryna, ibuprofen, ketoprofen i inne) oraz pozostałe farmaceutyki wpływające na zwiększone ryzyko krwawienia. Ich stosowanie może skutkować powstaniem rozległych krwiaków, w związku z czym leczenie farmakologiczne zostanie czasowo zmodyfikowane.

Na 24 godziny przed zabiegiem nie należy stosować żadnych kremów ani golić nóg. Zamykanie naczynek na nogach zastrzykami jest poprzedzone wizytą kwalifikacyjną w celu oceny bezpieczeństwa i określenia potencjalnych korzyści wynikających z wykonania tej procedury.

Przed zabiegiem u kobiet należy wykluczyć ciążę ze względu na potencjalny szkodliwy wpływ środka sklerotyzującego na jej przebieg. Występujące u pacjenta schorzenia współistniejące, np. zakrzepica żylna, mogą wpływać na bezpieczeństwo procedury, dlatego ich obecność wymaga indywidualnego rozważenia wskazań do wykonania zabiegu.

Jeżeli pacjent jest alergikiem, bardzo ważne jest wykluczenie uczulenia na składniki roztworu używanego w czasie zabiegu i zastosowanie farmakologicznej profilaktyki przeciwwstrząsowej (niebezpieczeństwo wstrząsu anafilaktycznego).

Jeżeli podczas badania przedmiotowego lub w wywiadzie występują objawy niewydolności żył głębszych lub żył odprowadzających (np. obrzęki, uczucie ciężkości, widoczne żylaki), lekarz może zlecić USG dopplerowskie w celu wykrycia ewentualnego refluksu żylnego. Pozwala to dobrać najlepszą metodę leczenia i ograniczyć ryzyko nawrotów.

Szczególne sytuacje kliniczne

U osób z chorobami sercowo‑naczyniowymi, cukrzycą, otyłością, zaburzeniami krzepnięcia, ograniczoną mobilnością lub przyjmujących kilka leków (zwłaszcza przeciwkrzepliwych) bilans korzyści i ryzyka omawia się indywidualnie. Czasem konieczna jest modyfikacja farmakoterapii, uważniejsze planowanie kompresjoterapii i częstsze kontrole.

W przypadku dużych żylaków i utrwalonego refluksu w żyłach odpiszczelowych skleroterapia pajączków nie usuwa przyczyny problemu, a efekt kosmetyczny bywa krótkotrwały. W takich sytuacjach rozważa się najpierw leczenie żył źródłowych.

Alternatywne metody leczenia

Dostępne są również metody alternatywne lub uzupełniające, dobierane do typu i średnicy naczynia oraz chorób towarzyszących:

• Laserowe zamykanie naczynek na skórze – bywa korzystne przy bardzo drobnych lub opornych teleangiektazjach oraz u osób, u których nie można podać środka sklerotyzującego.
• Endowenozna ablacja laserowa (EVLA) i radiofrekwencja (RFA) – stosowane przede wszystkim w leczeniu niewydolnych, większych żył (np. żyły odpiszczelowej). Mogą być łączone ze skleroterapią drobnych naczynek w celu poprawy efektu kosmetycznego.

Skuteczność skleroterapii naczynek

Leczenie sklerotyzujące wykonane przez doświadczonego lekarza jest wysoce skuteczne – do 90% zmian może być optymalnie wyleczonych różnymi metodami skleroterapii. Zmiany o grubości około 0,3 mm (czyli posiadające średnicę światła umożliwiającą skuteczne nakłucie) zaczynają zanikać już po kilku dniach, a końcowy efekt jest obserwowany po około 2–3 tygodniach.

Podobnie odpowiada na leczenie 50% zmian wielkości 0,4 mm i 25% zmian o średnicy 0,5 mm. Pozostała część tych zmian wymaga dłuższego czasu na wyleczenie (zależy to m.in. od współistnienia nadciśnienia żylnego i niewydolności żył kończyn dolnych).

Czas zaniku a średnica naczyń

Teleangiektazje o średnicy 0,6 mm i większe świadczą o długotrwałym procesie chorobowym, częściej występują w starszym wieku i współistnieją z poważnymi schorzeniami żył kończyn dolnych. Leczenie sklerotyzujące u takich pacjentów może być skuteczne, jednak czas potrzebny do zaniku pajączków jest dłuższy.

Postępowanie terapeutyczne musi uwzględniać leczenie przyczyn niewydolności żylnej i pozabiegowe stosowanie odzieży uciskowej. Zmiany o średnicy 0,1–0,2 mm, które pojawiają się po raz pierwszy, zanikają w ciągu kilku dni od zastosowania środka sklerotyzującego.

W przypadku gdy zmiany te są wynikiem neowaskularyzacji, leczenie ich jest trudne ze względu na oporność na działanie środka obliterującego.

Czego się spodziewać po leczeniu?

Aby mieć realistyczne oczekiwania, warto pamiętać, że: potrzebnych bywa kilka sesji, część naczynek może nie zniknąć całkowicie lub wymagać leczenia uzupełniającego, efekt ocenia się po kilku tygodniach do kilku miesięcy, a ze względu na przewlekły charakter choroby żylnej możliwe są nawroty i konieczność zabiegów podtrzymujących.

U osób z dużymi żylakami i istotnym refluksem sama skleroterapia pajączków może dawać krótszy efekt; w takich przypadkach lekarz zwykle proponuje najpierw leczenie żył źródłowych (np. EVLA/RFA), a dopiero potem zabiegi na drobnych naczynkach dla poprawy estetycznej.

Powikłania po skleroterapii

Skleroterapia jest procedurą bezpieczną, jednak niezupełnie wolną od powikłań. Częstość ich występowania w dużej mierze zależy od odpowiedniej kwalifikacji pacjentów, udzielenia informacji dotyczących przygotowania się do zabiegu oraz doświadczenia lekarza wykonującego zabieg.

Do najczęstszych powikłań zaliczamy:

• krwawienie z miejsca wkłucia (zazwyczaj niewielkie);
• krwiak podskórny lub śródskórny;
• świąd, pieczenie, obrzęk i zaczerwienienie skóry (utrzymujące się przez kilka dni);
• neowaskularyzację (tzw. teleangiektatyczne „matting”) – pojawienie się nowych, drobnych, prześwitujących przez skórę naczynek w miejscu lub w pobliżu ostrzykiwania; zwykle stopniowo ustępują w ciągu kilku tygodni do kilku miesięcy, choć u części pacjentów mogą utrzymywać się nawet do 12 miesięcy i wymagać dodatkowego leczenia;
• zapalenie żył z towarzyszącą bolesnością i stwardnieniem (rzadko);
• przebarwienia skórne w postaci brązowych plamek;
• reakcje uczuleniowe (w tym wstrząs anafilaktyczny).

Neowaskularyzacja (matting) – co to jest?

Co oznacza neowaskularyzacja dla pacjenta? To powikłanie ma przede wszystkim charakter estetyczny. Może przejściowo osłabiać widoczny efekt leczenia i wydłużać czas do uzyskania zadowalającego rezultatu, a niekiedy wymaga dodatkowych sesji skleroterapii lub zastosowania laseroterapii. Częściej występuje, gdy współistnieje nadciśnienie żylne i niewydolność żył; w razie utrzymywania się zmian lekarz może zlecić ocenę układu żylnego i modyfikację planu terapii.

Zalecenia po zabiegu i rekonwalescencja

Po ostrzykiwaniu naczynek na nogach pacjent pozostaje w pozycji leżącej przez około 20 min. W tym czasie lekarz obserwuje pacjenta w celu wykluczenia wystąpienia wczesnych działań niepożądanych. Następnie pacjent jest uruchamiany i zgłasza ewentualne dolegliwości występujące podczas chodzenia.

Pacjent powraca do swoich codziennych aktywności jeszcze w dniu zabiegu (strategia wczesnego uruchomienia). Po skleroterapii pajączków zaleca się unikanie dużych wysiłków fizycznych i ekspozycji nóg na światło słoneczne przez około 2 tygodnie. Czasem wymagane jest noszenie wyrobów uciskowych (np. specjalnych rajstop) przez 2–3 tygodnie.

Jeżeli wszystkie zmiany nie zostały usunięte, lekarz zaleci kolejną wizytę w celu kontynuacji leczenia (po wygojeniu się uprzednio wyleczonych miejsc). Zazwyczaj większość pacjentów kończy leczenie z pozytywnym efektem po 4–6 zabiegach skleroterapii.

Kiedy skontaktować się z lekarzem?

Dla optymalnego gojenia zaleca się regularne, krótkie spacery w pierwszych dniach po zabiegu oraz stosowanie kompresjoterapii zgodnie z zaleceniami (dobór stopnia ucisku i czasu noszenia ustala lekarz). Należy unikać gorących kąpieli i sauny w okresie wczesnym po zabiegu. W razie nietypowych dolegliwości (np. narastającego bólu, nasilonego obrzęku, zasinienia lub pęcherzy) trzeba skontaktować się z lekarzem.