Co to jest kontrast do badań MR?

Środki kontrastowe są substancjami chemicznymi, używanymi w badaniach diagnostycznych, przede wszystkim w tomografii komputerowej, angiografii (badaniu naczyń) i rezonansie magnetycznym (MR). Ich zasadniczym zadaniem jest polepszenie jakości uzyskiwanych obrazów narządów wewnętrznych człowieka. Dzieje się to poprzez zwiększenie kontrastu (różnicy kolorów) pomiędzy odwzorowywanymi tkankami.

Środki kontrastowe nie barwią tkanek i narządów w znaczeniu fizycznym, zmieniają jedynie sposób wzajemnego oddziaływania pomiędzy komórkami ciała człowieka a urządzeniami wysyłającymi odpowiedni rodzaj promieniowania. Umożliwia to uzyskanie większej liczby szczegółów, a co za tym idzie, szybsze wykrycie ewentualnych zmian chorobowych i wdrożenie skutecznego leczenia.

Kontrast do rezonansu magnetycznego

W diagnostyce obrazowej metodą rezonansu magnetycznego powszechnie używanymi kontrastami są związki gadolinu (pierwiastek chemiczny, należący do grupy metali). Gadolinium działa jako środek kontrastowy, ponieważ jego właściwości magnetyczne wpływają na lokalne pole magnetyczne w organizmie, co zwiększa różnice w intensywności sygnału pomiędzy różnymi tkankami.

Pierwsze środki kontrastowe MRI zostały użyte przez pioniera badań rezonansowych, Paula Lauterbura, już w ubiegłym wieku. Od tamtego momentu aż po dzień dzisiejszy wykorzystuje się je do:

• lepszego uwidaczniania narządów,
• lokalizowania guzów i ognisk zapalnych,
• ukazywania struktury naczyń (tętnic i żył),
• obrazowania blizn po uszkodzeniach tkanek.

Swoje zastosowanie kontrasty znajdują przede wszystkim w:

• diagnostyce zmian chorobowych w układzie nerwowym (mózgu i rdzeniu kręgowym),
• tkankach miękkich (np. płuca, wątroba, śledziona),
• kościach.

Nie sposób przecenić ich roli również w badaniach angiograficznych, ukazujących budowę układu sercowo-naczyniowego i umożliwiających wykrycie tak poważnych zmian jak zwężenia czy tętniaki.

Podanie kontrastu i jego zalety

W przypadku diagnostyki metodą rezonansu magnetycznego podanie środków kontrastujących odbywa się drogą iniekcji dożylnej, bezpośrednio przed wykonaniem badania. Dobór konkretnego kontrastu zależy od części ciała, która będzie diagnozowana, gdyż różne kontrasty penetrują do różnych narządów.

Polega to na tym, że dany środek kontrastowy zazwyczaj lokalizuje swoje działanie tylko w jednym narządzie lub układzie narządów (np. w układzie pokarmowym), przez co powinien być on użyty specyficznie, w zależności od potrzeb.

Przygotowanie pacjenta do badania MR z kontrastem obejmuje zazwyczaj konsultację medyczną, podczas której pacjent jest pytany o ewentualne alergie oraz choroby nerek, ponieważ niektóre schorzenia mogą wpływać na sposób, w jaki organizm radzi sobie z substancjami chemicznymi.

Zalety gadolinu jako środka kontrastowego

W porównaniu ze środkami stosowanymi w diagnostyce rentgenowskiej (np. w tomografii komputerowej) szczególną zaletą środków kontrastowych na bazie gadolinu jest większe bezpieczeństwo u chorych z niewydolnością nerek i chorobami tarczycy.

Ze względu na nerkową drogę eliminacji z organizmu środki stosowane w badaniach obrazowych z wykorzystaniem promieniowania rentgenowskiego stanowią duże obciążenie dla pacjentów z niewydolnością nerek, a zawarty w nich jod zaburza metabolizm tarczycy, co jest szczególnie niebezpieczne w przypadku nadczynności tego narządu.

Przeciwskazania do użycia kontrastu

Przeciwwskazania do badania z kontrastem mogą obejmować:

• ciążę,
• niewydolność nerek,
• znane reakcje alergiczne na wcześniejsze środki kontrastowe.

Pacjenci przed badaniem są często proszeni o pozostanie na czczo przez kilka godzin, co może różnić się w zależności od specyfiki badania i zaleceń lekarza.

Bezpieczeństwo środków kontrastowych

Nowoczesne podejścia w dziedzinie środków kontrastowych obejmują także rozwój substancji o zmniejszonej toksyczności oraz lepszej biodostępności. Ponadto, istnieją nowe rozwiązania technologiczne, które umożliwiają obrazowanie bez użycia tradycyjnych kontrastów, co jest szczególnie korzystne dla pacjentów z wysokim ryzykiem działań niepożądanych.

Prowadzone są nieustanne badania nad nowymi środkami kontrastującymi. Poszukuje się takich, które zapewniają uzyskiwanie obrazów o możliwie najwyższej jakości przy jednoczesnym zapewnieniu maksymalnego bezpieczeństwa pacjentowi. Kontrasty na bazie gadolinu spełniają oba wymagania. Cechuje je bardzo wysoki poziom bezpieczeństwa, a efekty uboczne występują dość rzadko i prawie nigdy nie są poważne.

Najczęstszymi reakcjami niepożądanymi są bóle i zawroty głowy oraz nudności. Występują u 1%-5% pacjentów i ustępują po krótkim czasie.

Możliwe działania niepożądane

Poważniejszym powikłaniem może być wstrząs anafilaktyczny wywołany alergią na środek kontrastujący. Zdarza się to jednak niezwykle rzadko i dotyczy około 1 na 10 000 pacjentów oraz, co ważne, może być opanowane na miejscu przez lekarzy wykonujących badanie. W przypadku dużego prawdopodobieństwa wystąpienia reakcji alergicznej już przed podaniem środka możliwe jest farmakologiczne przygotowanie przeciwwstrząsowe.

Najczęstsze działania niepożądane środków kontrastowych:

• bóle głowy,
• zawroty głowy,
• nudności.

Warto również zwrócić uwagę na badania dotyczące wpływu gadolinu na środowisko oraz jego możliwości akumulacji w organizmie. Obecnie prowadzone są badania mające na celu zrozumienie, w jakim stopniu gadolin może gromadzić się w organizmie po wielokrotnych badaniach, co jest szczególnie istotne z punktu widzenia długoterminowego bezpieczeństwa pacjentów.